BVR&MT – Sau nhiều năm chờ đợi, nhận thấy cây cao su không đem lại lợi ích như những lời nói ban đầu của người vận động trồng phần lớn người dân tham gia làm công nhân trồng cao su đã xin nghỉ việc. Trong khi đó chính quyền địa phương các cấp đang loay hoay, chưa có cơ chế giải quyết những kiến nghị của người dân.
Mòn mỏi cây cao su trên đất Sơn La – Bài 1: Vì sao người dân Mường Bon đòi lại đất?
Mòn mỏi cây cao su trên đất Sơn La – Bài 2: Trồng cây “triệu đô”… thu bao niềm trăn trở
Mòn mỏi cây cao su trên đất Sơn La – Bài 3: Trồng 10 năm mới ký hợp đồng góp đất?
Hàng trăm công nhân nghỉ việc
Tình trạng thiếu đất sản xuất do góp trồng cao su với công ty, tình trạng cao su đến tuổi khai thác mủ nhưng công ty chưa khai thác, hoặc đã khai thác nhưng người dân chưa được hưởng lợi, hoặc đã chia một phần lợi ích nhưng lợi ích không đáng kể đã được người dân phản ánh trong rất nhiều cuộc họp tiếp xúc cử tri. Người dân cũng đã phản ánh tới các cấp chính quyền, tới Công ty. Tuy nhiên cho đến nay vẫn không có bất kỳ cơ chế giải quyết nào được đưa ra.
Ông Lường Văn Khi, người dân huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La – cho biết: “Theo tôi được biết từ khi trồng cây cao su năm 2008 đến nay, có cán bộ xã Mường Bon vào tuyên truyền, huyện cũng có nhiều người, cán bộ công ty nữa đến vận động người dân tham gia, lúc họ vận động người dân không mấy nhiệt tình trồng cây cao su, về sau được vận động từ các trưởng bản, bí thư, bắt đầu trồng cao su thì năm nào cũng hỗ trợ cho công nhân nhưng đến nay chưa hỗ trợ gì cả.
Mà cây cao su hàng năm đến mùa lại chết cành, chết cây nên có khả năng cây cao su không mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân, cho nên hơn 300 người ở xã Mường Bon bây giờ xin nghỉ, xin rút bảo hiểm và không còn ai là công nhân nữa”.
Anh Lò Văn Hùng, bản Củ Pe, xã Mường Bon, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La cho biết: “Sau cán bộ tuyên truyền với bà con, đầu tiên các ông nói hay lắm, mỗi hộ góp đất từ 4.000 – 5.000m là được nhận vào làm công nhân, nhưng nhà tôi tách ra cho em trai một ít, nên cắt ra không đủ một ha không được vào, có hộ 9.000 m không được vào nên họ rất thiệt thòi nên 10 năm qua không được gì”.
“Theo tuyên truyền thì gia đình góp đất lúc đó giá đất khoảng 10tr/ha, nhưng từ khi trồng người dân chỉ được ký xác nhận đất đó là của mình thôi. Chứ còn văn bản ký kết hợp đồng 10 năm nay chưa có gì” – anh Hùng nói thêm.
Hiện tại sổ đổ diện tích đất anh Hùng vẫn giữ ở nhà, chưa có hợp đồng với công ty cả, còn đất canh tác không có nhưng đã đi làm thuê khắp nơi nhưng không chịu được nóng nên về nhà. “Trước mắt chúng tôi thống nhất muốn công ty giải quyết những yêu cầu cần thiết nhất của dân, nhưng ở trong bản có chú Hạnh không có tiền cho con đi học, đáng nhẽ con được học sinh tiên tiến nhưng bị cắt vì không có tiền đóng học. Còn chú Hinh từ ngày góp đất trồng cao su đi làm thuê ở Hải Phòng suốt, không ở nhà, vì ở nhà không biết làm gì. Cũng may bản có mấy mảnh rộng” – anh Hùng chia sẻ.
Mà thực trạng của công nhân hiện tại bỏ vào nhà máy đường, sắn, đi làm xây dựng, vì làm ở công ty cao su không có việc làm nên không có lương, có một số người đi làm nơi khác đóng bảo hiểm.
Còn việc người dân cho rằng phía công ty không giữ lời hứa như “khi tuyên truyền, có nói sản lượng của toàn bộ chu kỳ là 1.6 tấn. Những năm đầu khai thác ngoài này chỉ được 5.5-6 tạ… Lúc cao nhất là được 2-3 tấn/ha/năm. Thì những năm sau sẽ đạt được thu nhập cao hơn rất nhiều, tính trung bình ra là như vậy” – Ông Hồ Anh Đức, TGĐ Công ty CP Cao su Sơn La nói.
Có những chuyên gia cho rằng cây cao su không phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu ở phía Bắc, ông Đức cho hay: “Từ ngày đầu tiên đã có rất nhiều ý kiến là có trồng được không, sống được không, ra mủ không, giá thế nào? Bước đầu đúng là gặp nhiều khó khăn so với Tây Nguyên, Đông Nam Bộ. Dân hầu như chưa biết về cây cao su, địa hình thì phức tạp. Cán bộ đều trong kia ra nên hướng dẫn dân nắm được kỹ thuật tốt. 2010 – 2011, rét lịch sử, một số cây chết, Tây Bắc không ảnh hưởng lắm nhưng Đông Bắc chết nhiều. Sau lấy những giống chịu lạnh, giờ thì cây phát triển tốt”.
Vai trò của chính quyền địa phương ở đâu?
UBND Tỉnh Sơn La đưa ra Nghị quyết trồng cao su. Dân góp đất trồng cao su trở thành chính sách của Tỉnh. Do vậy, cán bộ địa phương được giao nhiệm vụ chính trị trong việc đi vận động các hộ góp đất. Nói cách khác, mô hình này không phải là cơ chế thị trường, hoạt động theo các giao dịch dân sự….
Tuy nhiên, hiện nay thị trường có rủi ro và chính quyền hoàn toàn không có cơ chế giải quyết. Điều này thể hiện mâu thuẫn ngay từ đầu khi thực hiện mô hình. Sự tham gia của chính quyền địa phương trong việc hình thành mô hình phản ánh những lệch lạc trong việc thiết lập và vận hành mô hình.
Trao đổi với phóng viên, ông Trần Đắc Thắng, Chủ tịch UBND huyện Mai Sơn – cho biết: “Cây cao su là cây đa mục tiêu. Việc góp đất đã có thỏa thuận giữa công ty và người dân, về nội dung khai thác đã có sự thống nhất giữa hai bên. Về việc công ty cao su thất hứa đề nghị các đồng chí gặp công ty sẽ rõ ràng, bất cập như nào thì giữa công ty và người dân”.
Còn ông Lường Văn Dương, Chủ tịch UBND xã Mường Bon, huyện Mai Sơn cho biết thêm: “Công ty cao su hôm nọ đã họp, mời các hộ dân trên địa bàn xã họp, họ đang có phương án, công ty làm với huyện xã đưa ra các phương án hỗ trợ sản xuất, một là được hỗ trợ vay ngân hàng mua bò, lợn, gà, hỗ trợ trồng cây dưới tán cao su, hỗ trợ giống nhưng dân không làm nhưng muốn khai thác mủ mà mủ chưa đến tuổi khai thác. Tôi sắn sàng xin việc cho người dân sở tại đến các nhà máy làm chứ không phải tái định cư đâu. Còn hỗ trợ các hộ dân khó khăn phân bón… chúng tôi ở xã lo rất nhiều mặt cho bà con nhân dân, như tết lo cho bà con khai thác mủ.. nhưng bà con không ký hợp đồng khai thác mủ, giá chung, mủ thì được 75% nhưng bà con không làm.
Xã có 300 ha diện tích trồng cao su, trong đó có gần 700/1.547 hộ dân tham gia, xã có 6.337 khẩu, , đất lâm nghiệp là 3.944 ha, đất nông nghiệp hơn 2.000ha, cao su đa số trồng trên đất lâm nghiệp và được hỗ trợ dịch vụ môi trường rừng. Bà con năm đầu tiên khai thác được ít, năm sau sẽ nhiều hơn, đã mở hội nghị với bà con. Còn ưu tiên trồng cà phê dưới tán nhưng bà con không tham gia chúng tôi không biết làm sao”.
Ông Tòng Văn May, Phó bí thư Đảng ủy xã Mường Bon, người trực tiếp tham gia trồng cao su cũng như từng vận đồng bà con trồng 10 năm về trước nói: “Xã Mường Bon có 8 bản tham gia, trước không có rừng cao su chỉ có cây chó đẻ, chăn thả châu bò, có chủ trương trồng cao su rất tốt, giờ có nước từ các ao hồ bơm ra ruộng cấy. Những hộ tái định cư xem ghép được các hô tạo điều kiện giao đất, mới chuyển đến ngay cả bản thân tôi cũng phải góp đất, mình có đất mình mới trồng, nhưng chủ trương của đảng và nhà nước mình ủng hộ và thực hiện theo…
Dân có ý kiến này ý kiến là họ lười lao động, nếu đã lười không riêng gì có cơm mà cháo cũng khó có mà ăn, ngay cả tôi về nhà cũng phải thay quần áo đi làm ngay. Chứ muốn tháng 8 triệu lấy đâu ra. Công nhân ban đầu 4 – 5tr cũng có bà con bằng lòng là rõ ràng, lúc đó bà con có việc. Giờ không có việc xã vận động bà con vào nhà máy sắn và một số nhà máy ở khu công nghiệp nhưng nông dân muốn tự do thích vào thì vào, thích làm thì làm chứ không muốn gò bó ngày làm 8 tiếng. Có phải cái gì cũng làm được ngay đâu. Mình không đi làm sao mà có ăn”.
Ông Lường Văn Hạnh, Phó chủ tịch UBND xã Tông Lạnh cho biết: “Đầu tiên mới khai hoang thì nhiều việc, nhưng khai hoang xong thì việc cứ ít dần, công nhân bỏ nhiều. Công nhân cạo mủ cao su đi từ 3-4 giờ sáng, chăm thì lương tháng cũng được 3-4 triệu. Tông Lạnh có 61 công nhân, 40 công nhân có đóng bảo hiểm, còn 21 công nhân theo thời vụ. Lương trung bình bây giờ chỉ 1,2 triệu/tháng. Bà con ở đây thì chỉ làm ruộng nương thôi. Xã có 2.552 hộ, hơn 11.300 nhân khẩu.
Tương lai ảnh hưởng kinh tế thì chắc chắn là ảnh hưởng thôi, người dân muốn có hỗ trợ một chút, nhưng nhiều hộ 10 năm nay chưa có hỗ trợ gì. Toàn xã là 400ha. Bà con đi về xuôi làm thuê, đi buôn bán. 2 năm nay những hộ dân nào có diện tích cạo mủ thì cũng có thu nhập rồi. Môi trường thì được, bảo vệ xanh sạch đẹp, nhưng về kinh tế thì không ổn. Không ổn từ ngày trồng đến giờ”.
Ông Trần Hữu Hùng, Trưởng phòng Nông nghiệp Thuận Châu cho rằng: “Bây giờ chỉ giải quyết được ở mấy kiến nghị, một là cái đất của bà con mà chưa trồng thì trả lại cho bà con. Đến giờ công ty cũng đã trả. Còn những cây 10-11 năm thì đã to lắm rồi. Lúc vận động thì nói thế, sau giá vậy, sản lượng vậy thì cũng chỉ biết động viên bà con thôi”.
Ông Nguyễn Sơn Hải, Trưởng Ban Tuyên giáo huyện ủy Mai Sơn cho biết: “Bà con Củ Pe khi di dân đến đây cũng gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên bằng việc song song với cây cao su bà con phải cố gắng công việc của mình, bà con nên cố gắng. Họ đã đến đây vì di dân là sự hi sinh rồi, đó là câu chuyện của cả nước, họ đòi hỏi chính sách là đúng, nhưng ra mỗi điều kiện mỗi vùng về kinh tế xã hội khác nhau, chính quyền có sự khắc phục, sao cho cuộc sống tốt nhất cho người dân, nói lên được những điều hạn chế, làm sao cho người dân thấy mình cần cố gắng, cơ quan chức năng khắc phục”.
Văn Hoàng – Hoàng Tôn
