BVR&MT – Tòa soạn Bảo vệ Rừng và Môi trường nhận được phản ánh liên quan đến sai phạm trong việc chấp hành các quy định của pháp luật về tài nguyên đối với Công ty CP Vận tải Xây dựng Tân Hưng Thịnh (gọi tắt là Công ty Tân Hưng Thịnh) trong quá trình khai thác tại mỏ đất làm vật liệu san lấp ở khu vực Núi Choẹt (xã Minh Đức, TP. Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên). Theo đó, không chỉ xảy ra những bất cập trong công tác quản lý mà vấn nạn khai thác trái phép của doanh nghiệp này đã và đang gây ra những hệ lụy khôn lường mà nếu không kịp thời chấn chỉnh sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng.
Khai thác trái phép trong thời gian dài
Theo tìm hiểu được biết, tại Quyết định số 271/QĐ-UBND, ngày 11/9/2017 của UBND tỉnh Thái Nguyên, Công ty Tân Hưng Thịnh được UBND tỉnh Thái Nguyên cấp giấy phép khai thác khoáng sản tại mỏ núi Choẹt thuộc xã Minh Đức, thị xã Phổ Yên (nay là TP. Phổ Yên) với diện tích 9,14 ha, thời gian khai thác là 9 năm. Tuy nhiên đến cuối tháng 4/2019, doanh nghiệp này mới làm xong thủ tục chuyển nhượng được 3ha và gửi hồ sơ cho thuê đất đến Sở Tài nguyên và Môi trường để thẩm định trình UBND tỉnh ban hành Quyết định cho thuê đất. Bất chấp hàng loạt sai phạm được chỉ ra trong hoạt động khai thác tài nguyên đất tại mỏ núi Choẹt, Công ty Tân Hưng Thịnh vẫn cố tình khai thác đất đem bán một cách rầm rộ, gây thất thoát nghiêm trọng tài nguyên quốc gia.
Trước sự việc trên, nhiều lần, Ban Chỉ đạo Quản lý Tài nguyên Khoáng sản tỉnh Thái Nguyên và lãnh đạo thị xã Phổ Yên (nay là TP Phổ Yên) đã tiến hành kiểm tra hoạt động khai thác tài nguyên đất tại mỏ núi Choẹt; yêu cầu Công ty Tân Hưng Thịnh dừng khai thác và hoàn thiện các thủ tục cần thiết theo quy định. Thế nhưng, từ đó đến nay Công ty Tân Hưng Thịnh vẫn cố tình khai thác đất đem bán. Không những thế, doanh nghiệp này cũng chẳng thèm quan tâm đến việc hoàn thiện các thủ tục pháp lý theo yêu cầu của cơ quan chức năng và chính quyền địa phương.
Ngày 06/8/2019, Giám đốc Sở TN&MT Thái Nguyên đã ban hành Quyết định kiểm tra việc chấp hành pháp luật tài nguyên và môi trường đối với Công ty Tân Hưng Thịnh tại mỏ đất làm vật liệu san lấp ở khu vực Núi Choẹt, xã Minh Đức, thị xã Phổ Yên. Qua kiểm tra, Sở TN&MT Thái Nguyên đã có Kết luận kiểm tra số 112/KL-STNMT ngày 13/11/2019, chỉ rõ 8 hành vi vi phạm hành chính của Công ty Tân Hưng Thịnh như sau:
Một là tự ý chuyển mục đích sử dụng đất rừng sản xuất sang đất sản xuất phi nông nghiệp mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép với diện tích từ 05ha đến dưới 10ha. Hai là không nộp báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản theo quy định tại Điểm e Khoản 2 Điều 55 Luật Khoáng sản. Ba là không nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, đúng và đủ theo thông báo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Bốn là Không lập báo cáo quản lý chất thải nguy hại định kỳ theo quy định tại Điểm a Khoản 6 Điều 7 Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/6/2015 của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Năm là không thu gom chất thải nguy hại theo quy định. Sáu là chậm nộp tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản theo quy định, với số tiền hơn 9 tỷ đồng, thời gian chậm nộp là 779 ngày. Bảy là không thực hiện ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản năm 2018, 2019 theo quy định. Tám là từ ngày 01/10/2017 Công ty Tân Hưng Thịnh khai thác, sử dụng nước dưới đất cho hoạt động khai thác khoáng sản, kinh doanh, dịch vụ (khai thác khoáng sản) với lưu lượng trên 10m3/ngày đêm đến dưới 30m3/ngày đêm nhưng không có giấy phép khai thác nước dưới đất theo quy định.
Với các lỗi vi phạm lớn như trên, theo Điều 24, Khoản 3; Điều 38, Luật Xử lý vi phạm hành chính, các hành vi vi phạm trên thuộc thẩm quyền xử phạt của Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên. Do đó, tại Công văn số 3459/STNMT-TTr ngày 25/11/2019, gửi Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên, Sở Tài Nguyên và Môi trường đã “đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Tân Hưng Thịnh với tổng số tiền 832.781.601 đồng”.
Bên cạnh đó, Công ty Tân Hưng Thịnh bị buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp 329.741.033 đồng vào tài khoản tạm giữ của Sở Tài nguyên và Môi trường Thái Nguyên trước ngày 31/12/2019. Công văn của Sở Tài Nguyên và Môi trường đã chỉ rõ: “Kính đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh xem xét ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty cổ phần vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh theo đúng quy định của pháp luật”.
Thế nhưng, không hiểu vì sao, đã 03 năm trôi qua, các cơn quan chức năng tỉnh Thái Nguyên vẫn chưa ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Tân Hưng Thịnh dựa trên đề nghị tại Công văn số 3459/STNMT-TTr ngày 25/11/2019 của Sở Tài Nguyên và Môi trường. Dư luận không khỏi bức xúc và hoài nghi rằng, phải chăng có thế lực rất lớn “chống lưng” cho nên Công ty Tân Hưng Thịnh không hề bị xử lý sai phạm?
Việc chậm trễ ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính của Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên, đã “tạo điều kiện” để Công ty Tân Hưng Thịnh tiếp tục vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường, khai thác khoáng sản, gây bức xúc cho chính quyền và người dân tại khu vực mỏ đất.
Cụ thể, tại Văn bản số 824/UBND-TNMT ngày 08/6/2020 gửi UBND tỉnh Thái Nguyên, UBND thị xã Phổ Yên cho biết: “… Đến nay, Công ty cổ phần vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh vẫn cố tình lén lút khai thác khi chưa thực hiện xong các thủ tục hành chính về đất đai và chưa thực hiện các nội dung yêu cầu tại Kết luận số 112/KL-SNTMT ngày 13/11/2019, của Sở Tài nguyên và Môi trường kết luận kiểm tra việc chấp hành pháp luật tài nguyên và môi trường đối với công ty cổ phần vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh tại mỏ đất san lấp tại khu vực Núi Choẹt, xã Minh Đức, thị xã Phổ Yên, gây ra rất nhiều khó khăn cho địa phương trong quá trình kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác khoáng sản”.
Mới đây nhất, ngày 14/11/2022 UBND xã Minh Đức đã có Văn bản số 94/BC-UBND gửi Sở TNMT Thái Nguyên về hiện trạng pháp lý việc khai thác quy hoạch mỏ Núi Choẹt, xóm Thống Thượng, xã Minh Đức của Công ty Cổ phần vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh, trong đó khẳng định: “Công ty Cổ phần Vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh công nhận đã khai thác trên toàn diện tích quy hoạch 9,14 ha. Diện tích đất khai thác vượt ranh quy hoạch 9,14 ha: Theo bản trích đo hiện trạng ngày 8/11/2022 các vị trí mới khai thác ngày 3/11/2022 thì diện tích khai thác vượt ranh: 1799,0 m, còn một số diện tích đất đã khai thác vượt ranh trước chưa được đo đạc xác định cụ thể”.
Theo đó, UBND xã Minh Đức đề nghị Sở Tài nguyên và môi trường tỉnh Thái Nguyên yêu cầu công ty chấp hành nghĩa vụ tài chính thuê đất của 2 hộ mà Công ty Cổ phần Vận tải xây dựng Tân Hưng Thịnh đã thuê ông Hoàng Văn Thanh, ông Nguyễn Ngọc Sơn với diện tích 31.700,5 m2, đã có Quyết định chuyển mục đích, có thông báo thuế quá 90 ngày chưa nộp số tiền.
Đề nghị Sở TN&MT tỉnh Thái Nguyên sớm triển khai đo dạc hiện trạng khai thác trong quy hoạch 9,14 ha và ngoài ranh quy hoạch mà Công ty đã khai thác, thông báo cho UBND xã Minh Đức được biết để quản lý đất dai và giám sát việc khai thác đất của công ty. (Diện tích đã khai thác trên 5,24 hạ không đủ điều kiện như: Chưa thuê đất, chưa chuyển mục đích, chưa nộp tiền).
Những hệ lụy khôn lường
Trở lại với những hiểm họa gây ra liên quan đến sai phạm trong việc chấp hành các quy định của pháp luật về tài nguyên đối với Công ty CP Vận tải Xây dựng Tân Hưng Thịnh. Những ngày cuối giữa tháng 7/2022, có mặt tại xóm Ba Quanh (xã Minh Đức) bất cứ ai cũng không khỏi đau lòng trước vụ việc cháu N.T.T.H (11 tuổi) tử vong do đuối nước khi chơi cùng bạn ở ngay gần nhà. Xót xa hơn khi địa điểm xảy ra tai nạn với cháu chính là moong nước do hậu quả của việc khai thác đất trái phép của Công ty Tân Hưng Thịnh để lại.
Trao đổi cùng Phóng viên Bảo vệ Rừng và Môi trường, người thân trong gia đình cháu H. cho hay, thời điểm xảy ra tai nạn với cháu là chiều ngày 10/7/2022. Hôm đó cháu H và một cháu nhỏ cùng xóm có ra moong nước chơi nhưng do nước sâu và đá trơn khiến cháu trượt chân ngã xuống và tử vong do đuối nước. Mặc dù cơ quan điều tra đã tiến hành vào cuộc xác minh nhưng mất mát với gia đình cháu H là không gì đong đếm được. Anh B bố cháu ngậm ngùi chia sẻ: “Giá như moong nước có rào chắn, biển cảnh báo và khu vực khai thác đất được quản lý bài bản thì có lẽ con tôi đã không phải ra đi như vậy”.
Đối với vụ việc thương tâm của cháu H, cho đến thời điểm hiện tại gia đình và nhân dân khu vực vẫn chưa hết bàng hoàng khi phải chứng kiến sự ra đi của cháu. Người dân cho rằng, nếu các cơ quan chức năng không sớm vào cuộc xử lý hoạt động khai thác đất của Công ty CP Vận tải Xây dựng Tân Hưng Thịnh một cách quyết liệt thì sẽ còn xảy ra nhiều vụ việc đau lòng và trách nhiệm thuộc về ai vẫn là một câu hỏi được bỏ ngỏ cần lời giải đáp.
Còn ở thời điểm hiện tại, theo ghi nhận của Phóng viên Bảo vệ Rừng và Môi trường, khu vực khai thác mỏ núi Choẹt vẫn chưa thực hiện lắp đặt trạm cân tại vị trí đưa khoáng sản nguyên khai ra khỏi khu vực khai thác. Hàng loạt xe tải chở đất từ mỏ vẫn “nối đuôi” nhau trên tuyến đường DT261 đoạn qua thành phố Phổ Yên, Thái Nguyên, làm cho môi trường bị ô nhiễm, đường xá bị hư hỏng, xuống cấp trầm trọng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông, khiến cuộc sống người dân bị “đảo lộn”.
Bà N.T.L, một người dân ở gần khu vực này bức xúc phản ánh: Xe tải chở đất chạy suốt ngày, từ 7 giờ sáng đến khoảng 10 giờ đêm gây bụi mù mịt. Khi chúng tôi có ý kiến gay gắt thì họ mới cho tưới nước đoạn đường này.
Chia sẻ với phóng viên Bảo vệ Rừng và Môi trường, Luật sư Đặng Thành Chung – Giám đốc Công ty Luật An Ninh (Liên đoàn Luật sư TP. Hà Nội) nhận định, do khai thác khoáng sản đem lại lợi ích lớn, nên không ít doanh nghiệp bất chấp pháp lý để khai thác trái phép kiếm lời bất chính. Điều này không chỉ làm tổn thất tài nguyên quốc gia, mà còn gây nhiều bất bình trong xã hội. Vì thông thường, doanh nghiệp khai thác khoáng sản lậu gắn với có thế lực “chống lưng”, bảo kê. Trong khi đó, chức năng, nhiệm vụ của địa phương trong việc quản lý các mỏ khoáng sản chưa được chú trọng.
“Muốn ngăn chặn nạn khai thác khoáng sản lậu, cần quy rõ chức năng, nhiệm vụ quản lý của người đứng đầu địa phương (từ xã/phường, huyện/quận) về khoáng sản trên địa bàn; phải chấm dứt tình trạng giấy phép một đằng, khai thác một nẻo, khai thác trái phép, trá hình. Cùng với đó, cần rà soát nghiêm túc các mỏ khoáng sản đang được khai thác và những dự án sắp khai thác để tránh các lỗ hổng, hạn chế độ vênh giữa quản lý thực tại và quản lý trên giấy”, Luật sư Chung đặc biệt nhấn mạnh.
Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin trong bài viết tiếp theo.
Nhóm PV BVR&MT
