BVR&MT – Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, chậm nhất đến ngày 31/12/2024, hộ gia đình, cá nhân phải thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt; thực hiện giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo quy định. Bộ Tài nguyên và Môi trường đang gấp rút hoàn thiện, ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành, chỉ đạo các địa phương triển khai những quy định nêu trên.
Theo số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố, mỗi ngày cả nước phát sinh khoảng hơn 60 nghìn tấn rác thải sinh hoạt, trong đó khu vực đô thị chiếm 55%, khu vực nông thôn chiếm 45%. Hiện mới có 13% tổng số rác thải phát sinh hằng ngày được đem đốt, 16% được chế biến và khoảng 71% rác là chôn lấp. Tuy nhiên, việc xử lý rác thải theo cả ba phương pháp này đều gặp khó khăn bởi rác thải không được phân loại, từ rác vô cơ, hữu cơ cho đến rác thải nhựa đều lẫn trộn vào nhau, cho nên có đến hơn 70% lượng rác thải buộc phải thực hiện chôn lấp. Đáng chú ý, tại các điểm xử lý rác thải theo kiểu chôn lấp thủ công luôn tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường, sức khỏe người dân, gây bức xúc cho cộng đồng dân cư sinh sống chung quanh khu vực này.
Ngày 17/11/2020, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật Bảo vệ môi trường và có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2022. Đáng chú ý, theo Điều 75 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân được phân loại theo nguyên tắc như sau: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; chất thải rắn sinh hoạt khác. Trong khi đó, theo quy định tại khoản 7 Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, chậm nhất là ngày 31/12/2024, hộ gia đình, cá nhân phải thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt.
Để triển khai phân loại rác tại nguồn đồng bộ trên cả nước từ năm 2025, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện, mới đây là Văn bản số 9368/BTNMT-KSONMT về hướng dẫn kỹ thuật phân loại chất thải rắn sinh hoạt. Hướng dẫn này đưa ra nhận diện tối đa chủng loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân và phân loại thành ba nhóm chất thải chính theo đúng quy định tại khoản 1 Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường.
Nhóm một: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế (giấy thải; nhựa thải; kim loại thải; thủy tinh thải; vải, đồ da; đồ gỗ; cao-su; thiết bị điện, điện tử thải bỏ).
Nhóm hai: Chất thải thực phẩm (thức ăn thừa; thực phẩm hết hạn sử dụng; các loại rau, củ, quả, trái cây và các phần thải bỏ sau khi sơ chế, chế biến món ăn; các sản phẩm bỏ đi từ thịt gia súc, gia cầm, thủy, hải sản).
Nhóm ba: Chất thải rắn sinh hoạt khác (chất thải nguy hại; chất thải cồng kềnh; chất thải khác còn lại. Thí dụ, giấy thải, nhựa thải, kim loại thải thì loại sản phẩm chứa đựng bên trong sau đó thu gọn, ép dẹt, giảm kích thước thể tích). Đối với chất thải nguy hại cần bảo đảm được đựng, chứa trong vật đựng, túi, bao bì để an toàn, tránh phát tán ra ngoài môi trường. Chất thải cồng kềnh cần thu gọn, giảm thể tích, nếu tháo dỡ thì các bộ phận sau tháo dỡ được phân loại vào các nhóm chất thải tương ứng.
Cục trưởng Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Hoàng Văn Thức cho biết, đến hiện tại có 16 tỉnh, thành phố ban hành quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn; khoảng 30 địa phương bắt đầu phân loại chất thải rắn sinh hoạt.
Tuy nhiên, bên cạnh xây dựng hành lang pháp lý, đầu tư hạ tầng thì việc nâng cao nhận thức để người dân, nhà quản lý hay doanh nghiệp đều hiểu phân loại rác tại nguồn phải trở thành thói quen là điều quan trọng và cần thiết. Việc tuyên truyền vận động phải được thực hiện bài bản có chiến lược, thường xuyên và liên tục, trong đó công tác này cần phải được đổi mới mạnh mẽ nội dung và hình thức.
Đồng thời các địa phương cần tiếp tục xây dựng các chương trình, phong trào, chiến dịch, sự kiện truyền thông với quy mô và hình thức đa dạng nhằm tạo hiệu ứng tích cực, thu hút sự chú ý đối với phong trào chống rác thải nhựa tổng thể.
Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tổ chức các đoàn công tác xuống địa phương để tập huấn, hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương triển khai hoạt động phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân; tiếp tục rà soát, kiểm tra các địa phương đã và đang triển khai các mô hình phân loại rác tại nguồn để xem địa phương có thực hiện theo đúng các quy định của luật hay không; phối hợp các địa phương báo cáo, đề xuất Thủ tướng Chính phủ để có hỗ trợ nguồn lực đầu tư hạ tầng thu gom, vận chuyển và xử lý rác.
Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đề nghị mỗi địa phương thành lập tổ, nhóm, đội tuyên truyền viên, từ đó tuyên truyền, vận động người dân theo từng địa bàn, khu vực để tổ chức phân loại theo quy định. Chương trình này sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về giảm chất thải rắn sinh hoạt, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức, xây dựng lối sống thân thiện với môi trường của người dân.
Các chuyên gia môi trường cho rằng, việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt ngay tại nguồn phát sinh sẽ thúc đẩy hiệu quả hoạt động tái chế, tái sử dụng, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, có vai trò quan trọng trong việc giảm chi phí xử lý chất thải.
Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả theo quy định của luật, Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường cần đưa ra những giải pháp rất cụ thể, căn cơ đối với từng tỉnh, thành phố, từng xã, phường, thị trấn; đồng thời huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc với quyết tâm cao nhất trong việc quản lý rác thải, coi rác thải là tài nguyên của kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong xu thế chung của thế giới hiện nay. Nếu không làm tốt công tác chuẩn bị, không có lộ trình rõ ràng thì sẽ rất khó đưa chính sách đi vào cuộc sống.
