Lễ Aza của đồng bào Tà Ôi

Aza (lễ mừng lúa mới) một hoạt động dân gian vui tươi, nhộn nhịp in đậm sắc mầu văn hoá Tà Ôi, có ý nghĩa to lớn trong việc tăng cường tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng người Tà Ôi, phản ánh đời sống tín ngưỡng, lòng biết ơn của đồng bào Tà Ôi với mẹ của các giống cây trồng. Đặc biệt ý nghĩa nhân văn thể hiện qua hình tượng mẹ lúa đã nuôi dưỡng lớp lớp con cháu từ thế hệ này đến thế hệ khác.

Người Tà Ôi có các tên gọi khác: Pa Cô, Tà Uốt, KanTua, Pa Hy… thuộc lớp dân cư sinh sống lâu đời ở khu vực Trường Sơn và tây Thừa Thiên Huế. Đồng bào có hệ thống tôn giáo, tín ngưỡng đa dạng, phong phú, tiêu biểu như tục thờ thần của cải (yang panuôl), hồn lúa (yang sro) và các lễ cổ truyền như lễ Apiêr, lễ Aza.

Lễ Aza là một lễ hội lớn trong năm của đồng bào, tổ chức vào dịp thu hoạch xong mùa màng, khép lại một chu kỳ sản xuất, đây cũng là lễ hội đầu tiên của năm mới, mở ra khoảng thời gian nông nhàn, vui chơi trước khi bước vào vụ mùa mới.

Đồng bào Tà Ôi chuẩn bị sản vật nông nghiệp sử dụng trong lễ Aza tại Làng Văn hoá Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Để làm lễ Aza người dân bản làng chuẩn bị trước cả tháng, đàn ông vào rừng săn, bắt cá, dựng cột nêu. Đàn bà chuẩn bị các vật phẩm nông nghiệp, cơm lam, cá suối nướng, thịt lợn, gà, bánh A Quát, rượu cần, rượu đoác… tất cả cùng chung của, góp sức cho ngày hội chung của cả cộng đồng.

Trước khi diễn ra lễ Aza của làng, các gia đình, dòng họ tổ chức cúng tại nhà riêng. Lễ mừng lúa mới có rất nhiều nghi thức khác nhau như: Lễ tẩy rửa; Lễ xua đuổi các linh hồn dữ; Lễ mời mẹ lúa; Lễ cúng các giống cây trồng; Lễ cúng Giàng Xứ; Lễ cúng Giàng Cợt; Lễ ăn cơm mới…

Già làng đại diện cho các dòng họ trong buôn làng làm lễ cúng Yàng.

Già làng đọc bài khấn với nội dung: Ơ các vị Yàng, Yàng núi, Yàng đất, Yàng sông… hôm nay bản làng Tà Ôi xin phép làm lễ tết Ariêu Aza. Xin thỉnh mời chư vị về chứng giám cho lòng thành của dân làng !. Năm qua nhờ Yàng phù hộ, dân bản đã có một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu no ấm. Bây giờ hạt lúa đã đầy bồ, trái bắp đã đầy gác bếp, lợn đầy chuồng, gà đầy sân. Dân bản có rượu có thịt xin dâng lên cảm tạ Yàng !.

Sau phần Lễ, là phần Hội, người dân làng bản và khách tham dự cùng chúc tụng nhau, ca hát mừng mùa màng bội thu.

Trong phần Hội, lễ Ariêu Aza lưu giữ những giá trị tinh thần của người Tà Ôi thông qua các điệu múa, các nhạc cụ dân gian như: khèn, tù và, trống chiêng…mang đặc trưng văn hoá Tà Ôi.

Trong lễ Aza các vị già làng có dịp trao truyền lại những nét đẹp văn hoá của dân tộc mình tới thế hệ sau, người dân bản làng vui vẻ ăn uống, hòa cùng những điệu nhảy vui tươi, những nụ cười rạng rỡ của đồng bào Tà Ôi.