BVR&MT – Ông Nguyễn Văn Bảy, một tay “sát cá” nổi danh tại khu vực Phước Lộc buồn bã kể: “Xóm này trước kia có trên 30 hộ chuyên làm nghề này, tới mùa cao điểm, mỗi ghe thả lưới mỗi ngày kiếm từ 10 đến 20 ký CBL là chuyện thường nên ai cũng sống “dư giả”. Hai năm trở lại đây không hiểu sao nguồn cá này biến mất, xóm này chỉ còn lại 6 hộ làm nghề. Có lúc cả tháng trời chưa bắt được con nào, tình hình này chắc giải nghệ luôn rồi”.
Trước đây, nghề đánh bắt cá bông lau (CBL) tự nhiên được coi là nghề truyền thống theo phương thức “cha truyền con nối” nghĩa là đánh bắt cá trên hai nhánh sông Tiền đi qua cù lao Tân Lộc (phường Tân Lộc, quận Thốt Nốt, TP Cần Thơ).
Ông Bảy chia sẻ thêm với chúng tôi: TP Cần Thơ hiện chỉ có xóm này hành nghề thả lưới đánh bắt CBL bởi vùng sông này là nơi giáp giới nước ngọt từ Biển Hồ (CamPuChia) chảy sang và nước mặn từ biển tràn lên. Từ đó khoảng tháng 1 đến tháng 3 âm lịch là thời điểm CBL từ biển “chạy” về Biển Hồ sinh sản, đây là lúc các cư dân tại cù lao Tân Lộc đón đầu đánh bắt CBL hiệu quả nhất. Để hành nghề, ngư dân phải trang bị một chiếc ghe công suất nhỏ, một tay lưới có chiều dài từ 450 đến 500 mét; chiều sâu từ 18 đến 20 mét (tổng chi phí đầu từ 60 đến 70 triệu đồng). Thời điểm đánh bắt thường là khi nước lớn từ hạ nguồn dâng lên. Thường thì đánh bắt vào những con nước ban đêm sẽ “trúng cá” nhiều hơn ban ngày. CBL đánh bắt được thường có trọng lượng từ 2 đến 3 kg rất được thương lái ưa chuộng vì chất lượng thơm ngon, nhiều đạm, dễ chế biến những món ăn bình dân lẫn cao cấp.
Những năm trở lại đây, CBL xuất hiện rất rầm rộ bằng phương pháp nuôi trong ao mương và cho ăn bằng thức ăn công nghiệp, nhiều nhất là huyện Cù Lao Dung và Long Phú (tỉnh Sóc Trăng). Tuy nhiên theo đánh giá chung của nhiều thương lái, CBL trong ao mương chất lượng không thơm, độ đạm ít, thịt không săn chắc, có mùi tanh nên giá bán thường chỉ khoảng 50% so với giá bán CBL tự nhiên trên sông. Cụ thể ở các năm 2017, 2018, 2019 giá bán tại ao của CBL nhân tạo khoảng 130.000 đồng/kg trong khi CBL thiên nhiên có giá trên 270.000 đồng/kg.
CBL là loài cá hệ da trơn, có tên khoa học là Pangasius Krempfy, thuộc chi cá tra (Pangasius). Con to có thể nặng đến 15 kg, thân hình giống như cá ba sa, cá dứa nhưng dáng thon, dài, da trắng mịn, nổi bông phấn, khi gặp ánh nắng mặt trời màu sắc ánh lên như cái bông lau sậy (nên có tên là CBL). CBL có hai loại: đuôi đỏ và đuôi vàng. Loại nào cũng thơm ngon, ít mỡ, thịt săn chắc, không mùi tanh. Cá bông lau thuộc loài di trú và là đặc sản của dòng sông Mekong, hiện được xếp vào loại quý hiếm.
Nhiều lão ngư cho biết: CBL thích sống ở sông sâu nhất là nơi giáp nước. Chúng thường kéo nhau thành bầy đi kiếm ăn vào thời điểm nước trong ban đêm, trời êm, ít tàu bè qua lại. Có rất nhiều phương pháp đánh bắt loại cá đắt tiền này như: chài, lưới, cần câu và câu giăng. Nhưng hiện nay chỉ tồn tại một cách đánh bắt duy nhất là thả lưới. Về lưới bắt cá cũng có 2 loại: Lưới đèn (có gắn đèn trên phao) dành bắt cá chạy luồng trên; lưới ngầm thì cho lưới chìm sâu xuống nước, bắt được nhiều cá to. Cứ khoảng 1 đến 2 giờ là thăm lưới một lần, nếu có cá to, ngư dân phải chạy ghe vào bờ để cá không chết bán sẽ mất giá.
Ông Đặng Minh Tâm, người đã có 40 năm đánh bắt CBL tại cù lao Tân Lộc kể thêm: một số nơi dùng nhiều loại mồi để “ nhử” CBL như: ruột gà, dán, dế cơm, cá ủ; cá kết, cá duồn, cá sửu, tép sống… nhưng tại Tân Lộc thì không dùng mồi câu. Muốn khai thác có hiệu quả phải nắm bắt quy luật về con nước, thời điểm giăng lưới, luồng cá chạy…
Tuy nhiên, đó chỉ còn là quá khứ thời hoàng kim bởi hiện nay, CBL đã dần cạn kiệt. Mới đây ông Tâm đã đánh bắt được một con CBL có trọng lượng trên 7 kg bán cho thương lái với giá 280.000 đồng/kg nhưng đây là con CBL duy nhất mà ông đánh bắt được suốt 2 tháng qua. Riêng 6 hộ “đồng nghiệp” cùng xóm thì vẫn trắng tay. Hiện các hộ này đã có phương án chuyển nghề mưu sinh.
Nhìn những chiếc ghe từng vào ra sông Tiền để đánh bắt CBL nay đã “gác máy” vì quá hiếm hoi những con CBL, chúng tôi quá chạnh lòng và luôn nhớ về những khoảnh khắc hiếm hoi xưa được theo chân đoàn quân đánh bắt CBL hành nghề trên cù lao Tân Lộc.
Bài, ảnh: Trương Thanh Liêm
