BVR&MT – Mùa này, dạo quanh các thôn làng ở Hương Sơn (Hà Tĩnh) không khó để bắt gặp những cảnh cắt lộc. Nuôi hươu là nghề mũi nhọn trong phát triển kinh tế, được nhân dân Hương Sơn chú trọng trong những năm qua. Hươu được nuôi gần như ở tất cả nhà nông Hương Sơn, đã đưa lại cho người dân nơi đây một cuộc sống đủ đầy hơn, ấm no hơn.
Tưng bừng mùa cắt lộc
Là huyện miền núi nằm giáp biên giới Lào, Hương Sơn (Hà Tĩnh) có điều kiện khí hậu khắc nghiệt nhưng bù lại được thiên nhiên ưu đãi ban tặng khí hậu, thổ nhưỡng và sinh vật phù hợp để nuôi hươu sao. Giống hươu sao và nhung hươu ở Hương Sơn vì vậy rất được người tiêu dùng lựa chọn vì có lượng dinh dưỡng cao.
Mùa hái lộc hươu được tính từ trước Tết Nguyên đán đến tháng bảy âm lịch. Đấy là tính từ khi những lộc nhung vàng ửng nhô lên đẩy bung mảnh sừng, nhưng rộ mùa là vào khoảng tháng 2, tháng 3 âm lịch. Nghề nuôi hươu đang được phát triển rộng khắp trên địa bàn huyện Hương Sơn với hơn 20 xã có đàn hươu lớn. Năm 2008, hươu giống, nhung hươu Hương Sơn đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học & Công nghệ) cấp giấy chứng nhận thương hiệu.
Hươu ở Hương Sơn là loại hươu hoang dã, được người dân nơi đây thuần chủng từ mấy chục năm trước, trải qua bao nhiêu thăng trầm, nghề nuôi hươu mới khẳng định được giá trị như bây giờ. Trước kia, người chăn nuôi hươu mỗi năm chỉ lấy được một lứa nhung, nhưng nhờ cách chăm sóc nên hươu có thể thu mỗi năm 2 lứa, với mỗi cặp bình quân 0,6 – 0,8kg, những chú hươu khoẻ có thể cho “lộc” nặng đến 1,7kg, mỗi cân có giá 10 triệu đồng, thời điểm trái mùa (tức khoảng tháng 7, tháng 8) mỗi cân nhung có giá 15 – 20 triệu đồng.
Những ngày này, người dân xã Sơn Quang (Hương Sơn, Hà Tĩnh) đang rộn ràng mùa cắt lộc. Xã Sơn Quang là địa phương đang dẫn đầu tỉnh Hà Tĩnh về số lượng hươu với tổng đàn lên đến 2.210 con. Điển hình các thôn có số đàn lớn như Sông Con với 500 con, Đông Phổ hơn 400 con, Bàu Sơn 300 con…
Một người dân ở xã Sơn Quang hồ hởi cho biết: “Vào mùa cắt lộc, làng nào cũng tổ chức một ngày hội cắt lộc. Trong hội ấy, chủ hươu nhờ hội hái lộc khoảng 6- 7 người đến vật chú hươu xuống và dùng cây cưa nhỏ cưa đoạn lộc vừa lên, tuyệt đối không được đụng đến phần gốc. Công việc cưa nhung tuy đơn giản nhưng phải là người khéo tay mới làm được. ngày trước nhát cưa đầu tiên phải do một thanh niên chưa vợ khỏe mạnh cắt, sau đó mới đến lượt những người khác để chú hươu có được sức mạnh như người thanh niên đó!”.
Theo lệ, chủ nhà sẽ có mâm cơm với chén rượu huyết hươu đỏ thắm thay lời cảm ơn hội cắt lộc và cũng là sự chia sẻ lộc trời theo triết lý “lộc bất tận hưởng”. Cả chủ và khách cùng nâng chén rượu huyết nhung ngọt lịm, chúc mừng một vụ nhung đầy thắng lợi. Nếu có khách mua nhung tươi thì gia chủ tặng cho một chai rươụ huyết mang về đãi bạn bè.
Sau nhiều tháng mùa đông lạnh giá, hươu phải mang trên mình bộ lông xù xì, dày cộm để chống rét. Đến mùa xuân ấm áp thì hươu tự trút bỏ đám lông xấu xí ấy để khoác lên mình tấm áo mới mỏng manh, tươi đẹp, đó là màu vàng óng của lông nhung. Huyện Hương Sơn may mắn được đất trời ban cho nhiều điều kiện thuận lợi, phù hợp với sự phát triển của con hươu. Hươu và nhung hươu Hương Sơn là đặc sản nổi tiếng cả nước mà không vùng nào có được.
Ông Trần Thanh Bình, một người nuôi hươu chia sẻ: “Trước kia, người chăn nuôi hươu mỗi năm chỉ lấy được một lứa nhung nhưng giờ đây đã có cách chăm sóc hươu đặc biệt để thu mỗi năm hai lứa nhung với mỗi cặp bình quân 0,6 kg, có những chú hươu khoẻ có thể cho lộc nặng đến 1kg. Khách hàng đến mua nhung có thể vào tận nơi chọn lộc ngay trên đầu hươu và cặt ngay tại chỗ! Khách hàng rất hài lòng vì lộc nhung ở đây có giá trị rất cao! Trước kia, khi nuôi hươu người dân chủ yếu ăn lá, ăn cỏ nên lộc nhung phát triển chậm. Bây giờ nuôi theo phương pháp mới kết hợp cho ăn thêm khoai, lạc, ngô. Khi hươu bắt đầu ra lộc chủ nhà phải có chế độ chăm sóc đặc biệt, hươu lúc này không những được ăn ban ngày mà đêm cùng những thứ giàu chất béo, thành ra lộc nhung lên rất nhanh, chất lượng cũng cao hơn!”.
Ấm no từ những mùa lộc
Nghề nuôi hươu truyền thống nhiều năm trở lại đây đã giúp người dân huyện miền núi Hương Sơn thoát nghèo và vươn lên làm giàu chính đáng. Năm 2017, điển hình như người dân Sơn Quang xuất bán hàng tạ nhung và hàng trăm con hươu giống, đưa tổng doanh thu lên hàng chục tỷ đồng. Hiện tại, phong trào nuôi hươu ở Sơn Quang đang phát triển mạnh, trong đó, ngày càng xuất hiện nhiều gia đình nuôi hươu đàn từ 5 con trở lên.
Ông Phan Văn Luật (Chủ nhiệm Hợp tác xã dịch vụ hươu giống, nhung hươu xã Sơn Lâm, huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh) chia sẻ: “Ở chốn thâm sơn cùng cốc này, dường như nuôi hươu đã xóa đi ranh giới giàu nghèo. Ai cũng nuôi , ai cũng làm, giữa cán bộ xã và dân đều bình đẳng như nhau. Tình làng nghĩa xóm bên bát nước chè xanh còn có chén rượu nồng của lộc hươu. Hươu càng nhiều đất càng phát lộc, tình làng nghĩa xóm càng keo sơn gắn bó!”.
Chăn nuôi hươu sao đã góp phần giúp hàng ngàn hộ dân của huyện xóa đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng. Đến nay tổng số đàn hươu của Hương Sơn gần 34.000 con, trong đó có gần 18.000 con hươu đực đã cho lộc. Giá bán dao động từ 12 – 13 triệu đồng/kg, có thời điểm lên tới 17 triệu đồng/kg khiến người dân rất phấn khởi. Nếu như hươu đực được chăm sóc đúng kỹ thuật và phát triển tốt thì sau 2 năm đã bắt đầu ra chóc, sau 3 năm thì ra nhung, mỗi năm ra 2 lứa. Trung bình một con hươu đực trưởng thành mỗi năm cho thu nhập xấp xỉ 20 triệu đồng. Còn với hươu cái thì sau 2 tuổi sẽ bắt đầu sinh sản và mỗi năm đẻ một lứa. Hươu con sau 3 tháng tuổi có thể tách mẹ và bán được, giá hươu đực dao động từ 10-15 triệu đồng/con, hươu cái từ 2-4 triệu đồng/con.
Với hai lần cắt lộc, mỗi con cho từ 1,4 – 2 kg, trừ chi phí thức ăn ông thu lãi 70 triệu đồng/năm. Ngoài nuôi hươu lấy nhung, nhiều hộ nông dân còn năng động mua bán con giống thu nhập từ 120 – 130 triệu đồng/năm. Một người nuôi hươu xã Sơn Quang cho biết: “Năm nay, đầu mùa giá nhung hươu đạt 11 – 12 triệu đồng/kg, sau đó giá xuống còn 950.000 đồng/kg, nên người nuôi hươu yên tâm với hướng phát triển kinh tế này. Hiện địa phương có chủ trương duy trì tổng đàn nhằm giữ vững truyền thống nghề nuôi hươu ở địa phương, thúc đẩy kinh tế nông nghiệp, nông thôn phát triển”. Đầu tư vào nuôi hươu để phát huy tiềm năng, lợi thế về địa hình, đất đai đang là hướng đi đúng của nông dân Hương Sơn. Từ ưu thế, giá trị vượt trội hơn hẳn so với nhiều loại con vật khác trong nhiều năm qua đã giúp nhiều hộ gia đình ở các địa phương nuôi hươu, nai trên địa bàn huyện có cuộc sống khá giả, đủ đầy hơn.
Theo ước tính, vụ thu hoạch nhung năm nay người nuôi hươu ở Hương Sơn sẽ thu nhập đạt trên 140 tỷ đồng. Với giá trị kinh tế từ nuôi hươu, cũng như với chủ trương, chính sách phát triển đàn hươu của huyện, nghề nuôi hươu ở Hương Sơn đang phát triển không ngừng. Nhờ nuôi hươu, nhiều gia đình từ nghèo khó trở thành khá giả, có của ăn của để, có điều kiện tốt hơn cho con cái được học hành, sắm sửa thêm nhiều vật dụng gia đình.
Để tiếp tục phát triển đàn hươu, các cấp chính quyền Hương Khê đã có nhiều phương án hỗ trợ người chăn nuôi. Để thúc đẩy phát triển đàn hươu, Huyện ủy có nghị quyết, UBND huyện có chính sách hỗ trợ 10 triệu đồng cho mô hình trên 10 con và 200 triệu đồng cho mô hình trên 50 con. Nuôi hươu sao để lấy nhung không chỉ để mục đích kinh doanh mà còn có mục đích bảo tồn loài động vật quý hiếm, hoang dã. Hương Sơn đang dần quy hoạch phát triển vùng nuôi hươu sao nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế của địa phương, góp phần ổn định đời sống cho người dân.
Ông Nguyễn Quang Thọ, Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) cho biết: “Hươu sao là một trong 13 sản phẩm chủ lực của tỉnh, chính vì vậy UBND tỉnh đã có cơ chế, chính sách hỗ trợ chăn nuôi nên đàn hươu đang ngày một phát triển mạnh. Những năm gần đây, các mô hình nuôi hươu ở Hương Khê phát triển khá mạnh. Nhờ nuôi hươu, nhiều gia đình từ nghèo khó trở thành khá giả. Để tiếp tục phát triển đàn hươu, các cấp chính quyền Hương Khê đã có nhiều phương án hỗ trợ người chăn nuôi!”.
Với giá trị kinh tế từ nuôi hươu, cũng như với chủ trương, chính sách phát triển đàn hươu của huyện, nghề nuôi hươu ở Hương Sơn đang phát triển không ngừng. Đầu tư nuôi hươu đang là một hướng đi đúng và những đàn hươu vàng đang thực sự góp phần làm cho cuộc sống người nông dân Hương Sơn ngày càng no ấm…
Minh Ngọc
