BVR&MT – Nhu cầu mua nhà ở cao nhưng số lượng công nhân được duyệt mua nhà ở xã hội (NƠXH) rất hạn chế. Vốn, lãi suất, thủ tục đầu tư xây dựng, mua – bán nhà ở xã hội phức tạp, kéo dài là những rào cản cho cả người mua và chủ đầu tư. Các chuyên gia cho rằng, cần cởi trói chính sách để người dân tiếp cận được NƠXH.
NƠXH là câu chuyện không mới, song từ nhiều năm nay vẫn là bài toán khó với công nhân xa quê và cả người lao động có thu nhập thấp. Ngoài ra, vốn, lãi suất, thủ tục đầu tư xây dựng, mua – bán NƠXH còn phức tạp, kéo dài cũng là những khó khăn cản trở người lao động sở hữu 1 căn NƠXH.
Một khó khăn nữa là nguồn cung NƠXH còn hạn chế. Mặc dù thời gian qua, Nhà nước rất nỗ lực trong việc ban hành chính sách thu hút doanh nghiệp tham gia phát triển NƠXH nhằm cải thiện nguồn cung, nhưng do chính sách còn những điểm bất cập, thiếu đồng bộ, nên tạo ra rào cản đối với chủ đầu tư.
Có nhiều khó khăn trong quá trình xây dựng nhà ở xã hội, khiến doanh nghiệp còn e dè khi quyết định đầu tư vào phân khúc này… Cùng với đó, trình tự, thủ tục đầu tư xây dựng, bán, cho thuê, mua NƠXH khá phức tạp, kéo dài thời gian thực hiện các thủ tục pháp lý không cần thiết. Một nguyên nhân khác là do vốn đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn chậm, gói hỗ trợ lãi suất vay của Trung ương chậm triển khai; lượng vốn hỗ trợ cho vay lãi suất thấp thông qua ngân hàng chính sách xã hội địa phương thấp nên các doanh nghiệp, tổ chức không mặn mà đầu tư nhà ở cho công nhân lao động, người có thu nhập thấp.
Thủ tục rườm rà, lãi suất cao khiến người mua và nhà đầu tư ngại tiếp cận
Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội nhà thầu xây dựng Việt Nam, tiêu chuẩn để mua NƠXH và thủ tục làm giấy tờ mua NƠXH hiện nay còn quá phức tạp, mặc dù các cơ quan hữu quan như bộ Xây dựng, cơ quan quản lý Nhà nước đều đã đơn giản hóa thủ tục hơn, bỏ tiêu chuẩn về cư trú, tiêu chuẩn về thu nhập của người lao động.
Về phía chủ đầu tư, để nhận được dự án NƠXH thì các thủ tục cũng rất rườm rà, phức tạp. Các chủ đầu tư thường tính làm nhà ở thương mại chứ ít người làm NƠXH, chỉ có những trường hợp bắt buộc phải làm NƠXH thì họ mới làm.
Chẳng hạn việc định giá đất, NƠXH không phải trả tiền đất nhưng vẫn phải định giá đất rồi mới miễn giảm. Như vậy, thủ tục rất nhiêu khê, nhiều thủ tục mà các chủ đầu tư không mong muốn, trừ trường hợp nhà đầu tư không có công việc, dự án thì mới đầu tư vào NƠXH bởi lợi nhuận thấp, thủ tục phức tạp.
Ông Hiệp cho rằng, chính sự vướng mắc và chưa được cởi trói trong chính sách đã khiến nguồn cung, nguồn dự án của NƠXH còn rất hạn chế. Để hoàn thành tiêu chí mà Thủ tướng đưa ra là đạt 1 triệu căn NƠXH đến năm 2030 thì cần phải giải quyết cả 2 khâu chứ không chỉ phía người mua nhà. Đó là cần làm thế nào để có dự án NƠXH và tiêu chuẩn, cách thức hỗ trợ cho người mua nhà. Cần giải quyết cả 2 khâu cung – cầu thì mới hoàn thành được mục tiêu 1 triệu căn NƠXH.
Một khó khăn nữa mà ông Nguyễn Quốc Hiệp chỉ ra là tín dụng. Gói tín dụng 120.000 tỷ cho cả chủ đầu tư và cho cả dự án NƠXH, nhưng tiêu chí, tiêu chuẩn để đảm bảo cho người mua nhà vay được cũng là bài toán khó. Với chủ đầu tư, để vay được gói 120.000 tỷ có ưu đãi lãi suất thì thủ tục cũng rất rắc rối, khó thực hiện.
“Cần sáng tạo hơn trong việc tạo điều kiện cho người mua nhà và thu hút nhà đầu tư. Hiện nay, Hà Nội chỉ có vài khu NƠXH, người dân phải xếp hàng mua như thời kỳ bao cấp, để mua được cũng rất phức tạp và mất nhiều thời gian. Do đó phải tìm ra cách thức nào đó để người dân có thể mua được NƠXH một cách dễ dàng”, ông Nguyễn Quốc Hiệp trăn trở.
Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Trí Hiếu – chuyên gia kinh tế cho hay, khó khăn thứ nhất là nguồn cung NƠXH rất hạn chế. Các nhà kinh doanh BĐS thường nhắm vào loại hình BĐS ở phân khúc trung và cao cấp hoặc loại hình BĐS có tỷ lệ lợi nhuận cao. Còn NƠXH bị ràng buộc bởi rất nhiều giới hạn, không có giá trị cao nên lợi nhuận thấp. Các nhà đầu tư, kinh doanh BĐS không mặn mà.
Ngoài ra, tại Việt Nam có rất ít chương trình cho vay để mua nhà. Những người mua NƠXH hầu hết là người có thu nhập thấp, tiền chỉ đủ đóng tiền cọc chứ không có đủ tiền để trả “một cục”. Do đó, phải có chương trình tín dụng phù hợp cho người thu nhập thấp. Với tín dụng, cần có chương trình tín dụng phù hợp với túi tiền của người thu nhập thấp.
Một khó khăn nữa mà TS. Nguyễn Trí Hiếu chỉ ra là khó khăn về hành chính cũng như việc vay tiền tại các ngân hàng. Về mặt hành chính, mua NƠXH phải đáp ứng được một số điều kiện mà theo Luật nhà ở thì không phải người dân nào cũng có thể đáp ứng được tất cả những điều kiện đó. Ví dụ, muốn vay tiền mua nhà thì phải chứng minh được thu nhập của mình trong khi rất nhiều người lao động, người hành nghề tự do không thể chứng minh được. Ví dụ, những tiểu thương bán hàng ngoài chợ thì họ sử dụng chủ yếu là tiền mặt và họ cũng không có nhiều tiền gửi ngân hàng, thành ra khó có thể chứng minh được thu nhập qua tài khoản ngân hàng.
Ngoài ra, khi vay tiền ngân hàng thì ngân hàng vẫn đưa ra nhiều điều kiện, người vay phải có thu nhập ổn định và phải chứng minh được thu nhập của mình. Rất nhiều người hành nghề tự do không thể làm được việc đó. Cùng với đó, các ngân hàng chỉ có thể cho vay 70% trên giá trị ngôi nhà. 30% còn lại phải là tiền tiết kiệm của người dân, họ phải có tiền túi, tiền tiết kiệm hoặc vay mượn đâu đó… ngân hàng mới cho vay. Tất cả những khó khăn đó đã khiến người có thu nhập thấp, người muốn mua nhà khó tiếp cận được NƠXH.
“Cần tạo điều kiện cho những người hành nghề tự do không thể chứng minh thu nhập. NHNN phải làm việc với Chính phủ để đơn giản hóa quy định này. Phải có cơ chế để giúp những người hành nghề tự do dễ dàng tiếp cận với NƠXH. Đặc biệt, phải có loại lãi suất cố định và lãi suất thấp. Theo tôi, gói 30.000 tỷ cách đây 10 năm NHNN đã để tâm đến những người có thu nhập thấp mua NƠXH với giá trị thấp, thì gói đó với 5% lãi suất và có thời hạn vay từ 20-30 sẽ là cơ hội để người lao động có thể chạm tay tới NƠXH”, TS.Nguyễn Trí Hiếu cho hay.
