BVR&MT – Đêm 26/9, huyện Lâm Bình, Tuyên Quang tổ chức lễ đón nhận Bằng ghi danh Lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn, xã Hồng Quang (Lâm Bình) là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Đầu tháng 6/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cấp chứng nhận 4 di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Tuyên Qung gồm: Lễ hội Đình Hồng Thái, xã Tân Trào (Sơn Dương); tri thức và tập quán trồng lúa nước của người Tày xã Lăng Can, xã Hồng Quang, xã Khuôn Hà, xã Thượng Lâm, xã Phúc Yên (Lâm Bình); lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn, xã Hồng Quang (Lâm Bình); tri thức về cọn nước của người Tày xã Trung Hà, xã Hà Lang (Chiêm Hóa); xã Côn Lôn (Na Hang); xã Phúc Yên (Lâm Bình) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nâng tổng số di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của tỉnh lên 16 di sản.
Huyện Lâm Bình là địa phương sớm nhất trong tỉnh tổ chức đón nhận bằng ghi danh vào ngày 26/9.
Theo phong tục truyền thống của người Pà Thẻn, việc nhảy lửa nhằm truyền dạy cho con cháu đời sau cách để xua đi nỗi sợ hãi, yếu đuối, kết hợp với các bài cúng, bài chú xin sức mạnh từ thần linh, giúp cho những người Pà Thẻn thêm can đảm, mạnh mẽ.
Người Pà Thẻn ở Tuyên Quang cư trú chủ yếu tại thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang (Lâm Bình) và xã Linh Phú (Chiêm Hóa), với khoảng 700 nhân khẩu. Khi nhắc đến người Pà Thẻn là người ta nhắc đến lễ nhảy lửa và ngược lại. Lễ nhảy lửa của đồng bào thường diễn ra vào lúc nông nhàn, khi mọi công việc đồng áng đã xong, vào khoảng ngày 16/10 âm lịch năm trước đến 16/1 âm lịch năm sau. Nghi lễ được tổ chức ở một khoảng sân rộng ở thôn và chia làm hai phần, cúng trước khi mặt trời lặn diễn ra khoảng 3 – 4 tiếng và nhảy lửa sau khi trời tối diễn ra trong khoảng 1 tiếng.
Phần đầu là phần thầy cúng gọi mời thần linh tới tham gia lễ và nhập vào các học trò. Phần hai là nghi lễ nhảy lửa, một đống lửa to đã được đốt sẵn cháy thành than đỏ rực. Những người tham gia nhảy lửa sẽ thay nhau nhảy vào đống than hồng, dùng cả tay và chân trần để phá cho tới khi tàn lửa. Điều huyền bí nhất của lễ nhảy lửa là các chàng trai Pà Thẻn đã dũng mãnh nhảy những bước chân trần trên than hồng mà không hề bị bỏng.
Lễ nhảy lửa mang bản sắc riêng của cộng đồng người Pà Thẻn, có tác động mạnh mẽ, sâu sắc đến đời sống tâm linh, đến việc hun đúc nên tâm hồn, tính cách người Pà Thẻn, thể hiện sức mạnh phi thường của con người dám đương đầu với khó khăn, thách thức, xua đuổi những điều không may mắn.
Sơn Tinh
