BVR&MT – Các cuộc khảo sát bằng bẫy ảnh ở dãy núi Trường Sơn giữa Lào và Việt Nam đã cung cấp một cái nhìn tổng thể về hai loài động vật có vú cực kỳ hiếm và khó nắm bắt, không có ở nơi nào khác trên hành tinh: thỏ sọc An Nam và hoẵng đen Annamite. Các tác giả nghiên cứu cho biết việc hiểu rõ sự phân bố và tập quán của các loài quý hiếm là rất quan trọng để định hướng cho việc phát triển các biện pháp bảo tồn hiệu quả.
Dãy núi Trường Sơn là một loạt các đỉnh núi lởm chởm và các thung lũng hẻo lánh chạy giữa Lào và Việt Nam đến cao nguyên phía bắc của Campuchia. Trong ba thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu đã mô tả rất nhiều loài động vật có vú lớn mới theo khoa học trong khu vực, tất cả không đều xuất hiện nơi nào khác trên hành tinh. Tuy nhiên, các nhà sinh vật học vẫn thiếu kiến thức cơ bản về sinh thái, hành vi và sự phân bố của chúng do sự khan hiếm cực độ của chúng.
Giờ đây, một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã hoàn thành một nghiên cứu khó khăn về bẫy ảnh , cung cấp thông tin chi tiết về hai trong số những loài động vật có vú khó nắm bắt này: thỏ sọc Annamite ( Nesolagus timminsi ) và phức hợp loài hoẵng Annamite, một nhóm các loài hươu có quan hệ họ hàng gần không thể phân biệt được trên đồng ruộng. Nhóm đã công bố kết quả của mình trên Tạp chí Khoa học và Thực hành Bảo tồn.
Đây là nghiên cứu tổng quan quy mô cảnh quan đầu tiên về nơi sinh sống của hai loài động vật này ở Lào và Việt Nam. Các nhà nghiên cứu cho biết nó cũng cung cấp thông tin quan trọng để hướng dẫn việc phát triển các chiến lược bảo tồn hiệu quả nhằm đảm bảo sự tồn tại lâu dài của chúng.
Nguyễn Văn Thành, một nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu Động vật và Động vật hoang dã Leibniz ở Đức, đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu cho biết: “Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân bố của các loài trong dãy Trường Sơn là rất phức tạp. Thông qua nghiên cứu này, chúng tôi có thể đánh giá những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sự xuất hiện của hai loài trên một số địa điểm nghiên cứu, và do đó cải thiện hiểu biết của chúng tôi”.
Loài bí ẩn
Mặc dù được mô tả lần đầu tiên vào năm 2000, nhưng số lượng của thỏ sọc An Nam được cho là đã giảm một nửa kể từ năm 2008, thúc đẩy các chuyên gia bảo tồn liệt chúng vào danh sách nguy cấp trong Sách đỏ của IUCN. Những cuộc gặp gỡ hoang dã hiếm khi xảy ra, nhưng Thành cho biết anh đã may mắn phát hiện ra một trong những con thỏ có sọc đen đang rình mò xung quanh khu cắm trại của nhóm anh vào một buổi tối trong quá trình thực địa cho nghiên cứu mới. Anh ấy nói rằng anh ấy rất ngạc nhiên khi nhìn thấy một loài hiếm và bí ẩn như vậy trong một khung cảnh như vậy.
Tổ hợp loài hoẵng đen An Nam được biết đến là bao gồm hoẵng Roosevelt ( Muntiacus rooseveltorum ) và hoẵng An Nam ( Muntiacus truongsonensis ), nhưng các nhà phân loại học cho biết vẫn có thể phát hiện ra những loài khác. Vì vậy, ít người biết về họ rằng nhóm được IUCN liệt kê là “thiếu dữ liệu”. Bên cạnh bộ lông mượt mà, loài hoẵng đen An Nam có thể được phân biệt với các loài hươu nhỏ khác bằng những chiếc răng nanh nhỏ và một chùm lông nhỏ giữa hai tai của chúng.
Bẫy camera chỉ ra sự phân bố
Để tìm hiểu thêm về những loài động vật ít người biết đến này, từ năm 2014 đến 2019, Thành và các đồng nghiệp của mình đã triển khai 368 bẫy ảnh trong các lưới có hệ thống trên sáu địa điểm nghiên cứu riêng biệt trên khắp dãy núi Trường Sơn. Họ tập trung vào các địa điểm trong các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên ở Việt Nam, nhưng cũng xem xét các khu rừng không được bảo vệ ở các vùng của Lào. Công việc thực địa liên quan đến việc đi bộ xuyên qua các sườn đồi có rừng đến độ cao 1.800 mét. Theo Thanh, việc tìm hiểu địa hình dốc và hẹp ở Vườn quốc gia Pù Mát ở miền Bắc Việt Nam là một thách thức đặc biệt đòi hỏi nhiều tuần cắm trại hoang dã để đặt một vài bẫy ảnh.
Vào cuối cuộc khảo sát, họ đã thu thập dữ liệu từ hơn 43.400 đêm bẫy camera, thu thập được 110 lần phát hiện loài hoẵng đen An Nam và 173 con thỏ sọc An Nam. Sau đó, họ sử dụng các mô hình toán học để tạo bản đồ phân bố và điều tra xem hai loài này bị ảnh hưởng như thế nào bởi độ cao và các chỉ số về áp lực săn bắn, chẳng hạn như sự xa xôi và gần làng.
Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng loài hoẵng đen có nhiều khả năng sống trong các khu rừng có độ cao và có nhiều hơn ở những vị trí hẻo lánh xa khu định cư của con người, cho thấy áp lực săn bắn có thể ảnh hưởng đến sự phân bố. Mặt khác, nhóm nghiên cứu không tìm thấy mẫu nào rõ ràng cho thỏ sọc An Nam. Chúng được chụp ảnh ở nhiều độ cao khác nhau trên khắp các địa điểm nghiên cứu và không bị ảnh hưởng bởi áp lực săn bắn.
Theo nghiên cứu, sự phân bố dường như ngẫu nhiên của thỏ sọc Annamite có thể được giải thích là do sự hiện diện của các vi khí hậu rất thay đổi được tạo ra bởi cảnh quan An Nam gồ ghề. Ví dụ, loài thỏ sọc Annamite được cho là ưa thích các khu rừng thường xanh ẩm ướt, đó có thể là lý do mà loài thỏ chỉ được quan sát thấy ở các độ cao thấp hơn ở các địa điểm phía bắc, nơi các khu rừng trên đỉnh núi có thể quá lạnh.
Hậu Thạch (Theo Mongabay)
