BVR&MT – Nếu miền Bắc nổi tiếng với bưởi Diễn, bưởi Đoan Hùng, miền Nam nổi tiếng với bưởi Năm Roi, bưởi da xanh thì miền Trung lại có bưởi Phúc Trạch. Với vị ngọt thanh và mùi thơm nhẹ tự nhiên đặc trưng, bưởi Phúc Trạch từ lâu đã nổi tiếng là giống bưởi đặc sản của huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh và là một trong những giống bưởi ngon nhất của Việt Nam.
Các nhà vườn của huyện Hương Khê đang trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết bởi đang vào mùa thu hoạch một loại quả được xem là “đệ nhất danh quả”. Đây là sản phẩm đặc sản gắn liền với tên gọi của huyện Hương Khê từ trước những năm 1867, dưới triều vua Tự Đức. Chữ “Hương” thể hiện những đặc sản của vùng, trong đó có “hương vị của bưởi Phúc Trạch”. Tên gọi “Phúc Trạch” được gọi theo tên của xã Phúc Trạch, huyện Hương Khê nơi xuất xứ của giống bưởi này.
Theo các cụ cao niên ở huyện Hương Khê kể lại, bưởi Phúc Trạch là sản phẩm truyền thống của địa phương, đã có cách đây hàng trăm năm trước. Bưởi Phúc Trạch khi được trồng trên đất Hương Khê sẽ có quả hình cầu tròn, vỏ màu vàng xanh, thịt màu hồng nhạt, khi ăn có vị ngọt thanh xen lẫn chua nhẹ, không bị đắng.
Một trong những điều kiện để loại quả này trở thành đặc sản chỉ có vùng đất Hương Khê sở hữu là do thượng nguồn sông Ngàn Sâu có mỏ kali photphat, hàng năm có sự bồi đắp phù sa của dòng sông Ngàn Sâu và mảnh đất vùng núi Hương Khê đã tạo nên hương vị riêng biệt cho bưởi Phúc Trạch. Điều lạ là loại quả ngon nức tiếng này dù đã được nhân giống ở nhiều nơi song chất lượng không thể ngon trên vùng đất này. Bởi vậy với người dân bưởi không chỉ là sản vật, mà sâu xa hơn còn là kết tinh nét đẹp văn hóa đất trời nữa.
Anh Khắc Tường, một chủ nhà vườn bưởi Phúc Trạch chia sẻ: “Việc gia đình chọn trồng loại quả này không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà đây còn là giống bưởi ngon do cha ông để lại, một phần lưu giữ nét văn hóa của ông cha”.
Đặc trưng khác biệt của giống bưởi Phúc Trạch so với các giống bưởi khác là quả có hình khối cầu dẹt, bề ngang và chiều cao gần như bằng nhau. Da bưởi không trơn cũng không ráp, khi chín ngả màu vàng hương. Ưu điểm của loại quả này trong mùa mưa bão là có thể cắt bảo quản được lâu mà không bị hư hỏng, để giữ độ tươi trong một tuần không bị héo vỏ thì có thể sử dụng màng thực phẩm bao kín tránh thoát hơi nước.
Với gia đình anh Tường ở thôn Hương Thượng (xã Lộc Yên), gia đình đã trồng loại cây này 8 năm với diện tích trồng 5.000m2, 200 gốc bưởi phúc Trạch đã và đang trở thành nguồn thu nhập kinh tế ổn định cho gia đình. Theo chia sẻ của anh Tường, một cây bưởi Phúc Trạch bước sang năm thứ có thể cho 50-100 quả. Mỗi quả từ 0,9-1,3kg, giá bình quân 30.000 đồng/quả. Tổng thu nhập ước đạt từ 300 triệu/năm hoặc hơn bởi còn tùy thuộc vào thời tiết của từng mùa vụ và mùa vụ chỉ kéo dài từ tháng 7 đến tháng 9. Gia đình và người dân xung quanh vẫn chủ yếu nhập cho các vùng lân cận và các tỉnh phía Bắc và có xuất ra nước ngoài. Gia đình anh cũng dự tính tương lai sẽ tiếp tục trồng thêm để gia tăng thu nhập.
Hiện nay, trên địa bàn huyện Hương Khê có tổng diện tích gần 2.700 ha trồng bưởi Phúc Trạch, có 18/22 xã thực hiện trồng trong đó có hơn 1.800 ha đã cho quả, ước tính năng suất đạt khoảng 21.000 tấn/năm. Nhiều nhà vườn đang hối hả thu hoạch một phần cũng bởi lý do tránh mùa bão về. Hằng năm thời điểm này cũng trùng với thời điểm những cơn bão đổ bộ vào khu vực miền trung, nên không chỉ phục cho rằng tháng 7, đúng mùa vụ mà người dân chủ động để giảm bớt thiệt hại do mưa bão.
Ông Võ Văn Trình tại Thôn 1 (xã Phúc Trạch) luôn xem loại quả này là “đặc ân” của đời mình. Ông phấn khởi cho hay: “Không riêng gì tôi mà hàng ngàn gia đình ở Hương Khê khá lên, có thu nhập cả trăm triệu đồng mỗi năm nhờ bưởi Phúc Trạch”.
Bưởi Phúc Trạch là giống bưởi được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn công nhận giống cây ăn quả quý của cả nước và đưa vào danh mục các loại cây ăn quả đặc sản cần bảo tồn quỹ gen. Không chỉ là cây chủ lực, phát triển kinh tế tại địa phương, đa số các xã trên địa bàn huyện Hương Khê còn giúp nhiều hộ gia đình làm giàu, xóa đói giảm nghèo. Thời gian tới, Hội Nông dân huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh sẽ phối hợp với các Ban ngành để thành lập các tổ Hợp tác sản xuất bưởi Phúc Trạch theo hướng VietGAP, có tem truy xuất nguồn gốc để bà con tiêu thụ hiệu quả hơn.
Hậu Thạch
