BVR&MT – Gần một tháng trở lại đây, hàng nghìn ha cao su đang độ tuổi sung sức, đưa vào khai thác tại Công ty cổ phần Lệ Ninh (huyện Lệ Thủy) và Công ty cổ phần Việt Trung (huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) đã bị héo khô lá, gây thiệt hại nặng.
Chưa biết thời điểm khai thác trở lại
Ghi nhận tại rừng cao su của Đội sản xuất số 3 (Công ty cổ phần Lệ Ninh, huyện Lệ Thủy), cả một vùng đồi cao, những rừng cao su trơ trọi lá, vươn những cành khẳng khiu lên đan xen nhau dưới cái nắng. Anh Lê Thanh Hùng, Giám đốc Công ty cổ phần Lệ Ninh cho biết, hàng năm, cây cao su rụng lá vào khoảng tháng 2 đến tháng 3 dương lịch. Sau đó, cây lên chồi non, phát triển lá chuyển từ màu xanh non sang xanh sẫm trong vòng một tháng thì bắt đầu vào vụ khai thác mủ.
Tuy nhiên, năm nay là khi cây lên lá non cho đến giai đoạn sẫm màu thì xảy ra hiện tượng lá xanh rụng đến trơ cành. Những cây không rụng lá thì lá cứ héo quắt và khô trên cành. Qua kiểm tra thực tế ở những cây bị khô lá, các cành nhỏ cũng bị khô dần đi. Thực trạng này đang khiến nhiều gia đình nhận khoán chăm sóc cây cao su lo lắng.
Chị Phạm Thanh Tình là một trong nhiều gia đình nhận khoán chăm sóc, khai thác cây cao su cho Công ty cổ phần Lệ Ninh với khoảng 2.500 cây cao su trưởng thành (diện tích khoảng 4 ha). Hàng năm, gia đình chị nộp sản lượng cho công ty hơn 8 tấn mủ khô và được trả lương cùng các khoản thu nhập khác cũng được hơn 150 triệu đồng. Tuy nhiên, với thực trạng cây cao su bị héo khô lá như hiện nay khiến chị Tình không khỏi buồn lòng.
Chị Phạm Thanh Tình cho biết, cứ theo như hàng năm, khi cây cao su sẫm lá thì gia đình chị rải bát sau đó làm máng và cạo thân cây cho dòng nhựa chảy ra. Nhưng năm nay, chưa biết đến lúc nào mới trở lại khai thác nhựa vì cây đã hai lần rụng lá và khô cành. Bởi khi cây cao su trơ lá, lại gặp mùa hè nhiệt độ cao sẽ làm cho cây yếu sức, khô ngọn dẫn đến việc dừng khai thác dài lâu.
Cũng chung sự lo lắng, anh Lê Thanh Hùng cho biết, thời gian xuất hiện bệnh trên cây cao su của công ty có từ những ngày cuối tháng 3 và bắt đầu bùng phát, lây lan mạnh từ ngày 6/4. Khi cây cao su rụng lá đúng chu kỳ và ra bộ lá mới thì bị bệnh làm bộ lá mới bị rụng. Qua kiểm tra, những lá mới rụng xuống đất không bị tác động đổi màu lá hay bị sâu cắn làm thay đổi lá, cuống lá.
“Hiện, diện tích vườn cây cao su của công ty bị nhiễm bệnh khoảng 1.000 ha; trong đó, khoảng 80% (khoảng 800 ha) bị nhiễm bệnh nặng với tỷ lệ cây nhiễm bệnh từ 70% trở lên. Có nhiều lô, cây cao su bị bệnh hoàn toàn. Theo kinh nghiệm và nghiên cứu tài liệu, đây là bệnh mới trên cây cao su mà hàng chục năm qua chưa ghi nhận xảy ra lần nào tại đơn vị”, anh Lê Thanh Hùng, Giám đốc Công ty cổ phần Lệ Ninh cho biết.
Dừng sản xuất để phục hồi cây
Tại Công ty cổ phần Việt Trung, cũng đang lâm vào tình trạng thất thu, đình trệ sản xuất vì vườn cao su bị bệnh rụng lá, khô héo lá. Hiện doanh nghiệp này đang phải tạm dừng sản xuất để tập trung phục hồi cây cao su.
Tại rừng cao su thuộc đội Quyết Thắng (Công ty cổ phần Việt Trung) hiện diện tích cao su bị bệnh gần như toàn bộ. Những con đường được đổ nhựa chạy xuyên qua những rừng cao su chỉ còn trơ cành hay lá đã khô quắt còn treo chưa rụng xuống.
Anh Dương Chí Bình, Giám đốc Công ty cổ phần Việt Trung cho biết, đây là diện tích cao su trồng năm 2012 và bị trận bão lớn vào năm 2013 tàn phá. Sau đó đã được phục hồi và được đưa vào khai thác từ năm 2020. Theo anh Bình, hiện tượng cây cao su vừa mới ra lá non thì đột ngột héo quắt cũng đã có xảy ra nhưng chỉ dừng lại ở mức từ 1-5%, năm cao nhất cũng chưa tới 10%. Vì vậy, đơn vị đã “ưu tiên” phục hồi nên cây cũng nhanh lại sức.
Tuy nhiên, năm 2025 này, đây là năm đầu tiên công ty gặp phải hiện tượng lá non bị rụng, héo bất thường trên cây cao su với tỷ lệ trên 70%; trong đó 50% diện tích bị thiệt hại nặng, cao gấp nhiều lần so với các năm trước đây. Vì vậy, công ty phải tạm dừng sản xuất, để triển khai việc phục hồi cho cây cao su.
Anh Dương Chí Bình cho rằng, việc cây hồi phục đâm chồi như trước đây sẽ dự đoán gặp rất nhiều khó khăn. Bởi trước đây, khi cây bị rụng lá nhưng tỷ lệ thấp, thời điểm nắng nóng, cây trụi lá cũng được bóng mát của những cây cành lá xum xuê bên cạnh che chắn. Tuy nhiên, năm nay cả rừng cao su như phơi dưới nắng dẫn đến bị khô hạn nhanh, thân, vỏ cây bị nắng đốt dẫn đến cây suy kiệt nhanh hơn. Bài toán cho cây phục hồi trong mùa nắng đang đến cũng khó tìm được lời giải.
Theo kế hoạch, bước vào đầu tháng 4, toàn bộ hơn 1.100 ha cây cao su của Công ty cổ phần Việt Trung sẽ đưa vào khai thác mủ. Tuy nhiên, hơn 70% diện tích cao su nói trên vừa mới ra lá non thì đột ngột héo quắt, khiến việc khai thác mủ của hơn 300 công nhân bị ngưng trệ.
“Việc sản xuất kinh doanh của chúng tôi bây giờ là tùy thuộc vào sức phục hồi của rừng cao su. Mà việc cây phục hồi sức cũng chưa biết đến lúc nào trong thời tiết có diễn biến bất lợi này. Như vậy, dù không có bão nhưng cao su của chúng tôi như vừa bị trận bão lớn quét qua”, anh Dương Chí Bình nói.
Hiện Công ty cổ phần Lệ Ninh và Công ty cổ phần Việt Trung là hai doanh nghiệp trồng và sản xuất cây cao su chính tại tỉnh Quảng Bình. Theo tính toán, trung bình mỗi tháng dừng khai thác mủ cao su sẽ dẫn đến thất thu sản lượng khoảng 350 tấn mủ, tương đương 17 tỷ đồng. Ngoài ra, khoảng 550 lao động lâm vào tình cảnh không có việc làm, mất thu nhập chính.
Hiện hai đơn vị này đang phối hợp với các cơ quan chuyên môn xác định nguyên nhân của tình trạng cây cao su bị héo, khô lá. Qua đó có những giải pháp để phục hồi sản xuất, giảm thiểu thiệt hại kinh đến mức thấp nhất.
