BVR&MT – Nhu cầu vật liệu cát, sỏi cho xây dựng Nông thôn mới và cơ sở hạ tầng trên địa bàn tỉnh ngày càng tăng trong khi tài nguyên cát, sỏi lòng sông không phải là vô tận. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc siết chặt quản lý nhà nước và bảo vệ tài nguyên khoáng sản (KS) cát, sỏi.
Tỉnh ta có 3 sông lớn chảy qua là sông Lô, sông Gâm và sông Chảy, cung cấp nguồn tài nguyên cát, sỏi tương đối dồi dào. Trong đó, sông Lô là sông lớn nhất chảy qua địa bàn tỉnh với chiều dài hơn 97 km, có nhiều thác ghềnh, dòng sông uốn khúc, xuất hiện các bãi bồi cát, sỏi để khai thác làm vật liệu xây dựng (VLXD).
Để quản lý và khai thác hiệu quả KS cát, sỏi lòng sông, HĐND tỉnh thông qua Quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng KS làm VLXD thông thường tỉnh Hà Giang giai đoạn 2015 – 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Tại Quyết định số 26, ngày 4.1.2018 của UBND tỉnh, toàn tỉnh có 171 điểm mỏ cát, sỏi được quy hoạch với tổng diện tích lên đến 436,22 ha, trữ lượng dự kiến gần 11,6 triệu m3. Trong đó, điểm mỏ tập trung nhiều nhất ở huyện Vị Xuyên (39 điểm), Bắc Quang (38 điểm), tiếp đến là Xín Mần, Hoàng Su Phì (25 điểm mỏ/huyện), thành phố Hà Giang, huyện Quang Bình (18 điểm mỏ/huyện), Bắc Mê (7 điểm) và Mèo Vạc 1 điểm mỏ.
Theo dự kiến điều chỉnh (trong Phương án phát triển VLXD tỉnh Hà Giang), tích hợp vào Quy hoạch tỉnh Hà Giang thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, toàn tỉnh có 104 điểm mỏ cát, sỏi với tổng diện tích gần 560 ha, trong đó hơn 90 ha đã được cấp phép. Từ tháng 7.2011 đến tháng 9.2021, UBND tỉnh đã cấp 35 Giấy phép khai thác cát, sỏi cho các tổ chức, cá nhân; hiện có 27 giấy phép còn hiệu lực, gồm: Vị Xuyên (12 giấy phép), Bắc Quang (7), Quang Bình (3), thành phố Hà Giang (2), Xín Mần (2), Hoàng Su Phì (1). UBND tỉnh cũng ban hành Quy chế phối hợp và trách nhiệm quản lý hoạt động KS; phê duyệt khu vực cấm, khu vực tạm thời cấm hoạt động KS; ban hành phương án bảo vệ KS chưa khai thác trên địa bàn tỉnh… Do vậy, nhiều khu vực cát, sỏi được quản lý chặt chẽ, khai thác có tổ chức và dần đi vào nền nếp; tạo việc làm cho lao động địa phương, đáp ứng nhu cầu vật liệu để xây dựng cơ sở hạ tầng và đóng góp vào nguồn thu ngân sách của tỉnh.
Theo đánh giá của UBND tỉnh: Thời gian qua, công tác kiểm tra, xử lý vi phạm của các cấp, ngành được tăng cường nhưng biện pháp xử lý chưa đủ mạnh để chấm dứt tình trạng khai thác cát, sỏi trái quy định. Việc kiểm tra, xử lý của chính quyền địa phương cấp cơ sở còn bị động, chưa quyết liệt, chưa huy động được cả hệ thống chính trị vào cuộc; công tác phối hợp trong quản lý KS giữa các địa phương giáp ranh địa giới hành chính thiếu chặt chẽ và đồng bộ… Hệ lụy là tình trạng khai thác cát, sỏi lòng sông trái quy định thường xuyên tiềm ẩn và diễn ra ở một số địa phương, nhất là trên dòng sông Lô. Bất cập trên gây ảnh hưởng xấu đến cảnh quan, môi trường, sạt lở bờ, bãi ven sông, làm mất đất sản xuất, gây nguy cơ mất an toàn một số công trình hạ tầng kỹ thuật, thất thoát tài nguyên, thất thu thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thậm chí mất an, ninh trật tự trong khu vực.
Theo dự báo của cơ quan chuyên môn: Năm 2021, nhu cầu vật liệu cát xây dựng trên địa bàn tỉnh là hơn 700 nghìn m3, đến năm 2025 là 930 nghìn m3 và đạt mốc 1,33 triệu m3 vào năm 2030. Như vậy, nhu cầu vật liệu cát, sỏi cho xây dựng Nông thôn mới và cơ sở hạ tầng ngày càng tăng trong khi tài nguyên cát, sỏi lòng sông không phải là vô tận. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc tăng cường quản lý nhà nước và bảo vệ tài nguyên KS cát, sỏi lòng sông chưa khai thác. Mới đây, ngày 19.10, UBND tỉnh tiếp tục ban hành Phương án bảo vệ cát, sỏi lòng sông chưa khai thác trên địa bàn tỉnh. Điều này nhằm siết chặt công tác quản lý nhà nước về hoạt động KS cát, sỏi lòng sông; đảm bảo việc kinh doanh, tập kết và vận chuyển cát, sỏi lòng sông chấp hành đúng quy định của pháp luật; phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý kịp thời vi phạm pháp luật trong hoạt động KS nhằm bảo vệ môi trường sinh thái, đảm bảo an ninh trật tự; sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả nguồn tài nguyên…
UBND tỉnh cũng quy định rõ trách nhiệm người đứng đầu chính quyền các cấp trong công tác quản lý, bảo vệ KS chưa khai thác. Trong đó, Chủ tịch UBND cấp huyện, thành phố chịu trách nhiệm toàn diện trước Chủ tịch UBND tỉnh về quản lý cát, sỏi lòng sông trên địa bàn theo quy định của pháp luật. Kiên quyết xử lý nghiêm minh trách nhiệm người đứng đầu các sở, ngành, địa phương, đơn vị theo quy định của pháp luật về KS và pháp luật về công chức hiện hành nếu để xảy ra hoạt động khai thác KS trái phép diễn ra trong thời gian dài mà không giải quyết dứt điểm.
