BVR&MT – Nam Định nằm ở trung tâm vùng nam đồng bằng sông Hồng, có diện tích tự nhiên 1.671 km2, dân số gần 2 triệu người với 229 xã, phường, thị trấn. Trải qua quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước, Nam Ðịnh luôn tự hào là một trong những mảnh đất địa linh nhân kiệt, nơi phát tích các Vương Triều Trần với hào khí Ðông Á rực rỡ.
Nam Ðịnh là tỉnh có truyền thống hiếu học và học giỏi, 25 năm liên tục nằm trong tốp dẫn đầu cả nước; là một trong những địa phương được mệnh danh là mảnh đất trăm nghề, với nhiều làng nghề truyền thống, có sản phẩm rất đa dạng và tinh xảo, được người tiêu dùng ưa chuộng.
Thực hiện Quyết định 800/QÐ-TTg ngày 4/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020, tỉnh Nam Ðịnh đã triển khai thực hiện ngay sau khi có quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Sau gần 9 năm triển khai thực hiện, Nam Ðịnh đã đạt được những thành tựu to lớn về xây dựng nông thôn mới (NTM); Ðến 31/7/2019, toàn tỉnh có 100% số xã, thị trấn và toàn bộ 10 huyện, thành phố đã được công nhận đạt chuẩn NTM; Nam Ðịnh là một trong hai tỉnh đầu tiên của cả nước hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, về đích sớm hơn 1,5 năm so với mục tiêu Nghị quyết Ðảng bộ tỉnh Nam Ðịnh lần thứ 19 đã đề ra.
1. KẾT QUẢ NỔI BẬT VỀ XÂY DỰNG NTM GẮN VỚI TÁI CƠ CẤU NGÀNH NÔNG NGHIỆP
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành thực hiện Chương trình xây dựng NTM: Nhận thức rõ xây dựng NTM là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu, Tỉnh ủy, HÐND, UBND tỉnh Nam Ðịnh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo; BCH Ðảng bộ tỉnh, HÐND tỉnh đã ban hành các Nghị quyết chuyên đề, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành các chỉ thị, kết luận tập trung lãnh đạo chỉ đạo tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng NTM như: Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 25/7/2011 về phát triển công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, làng nghề ở nông thôn; Nghị quyết số 07-NQ/TU ngày 25/7/2011 về phát triển kinh tế trang trại, gia trại xa khu dân cư tập trung; Nghị quyết số 08-NQ/TU ngày 25/7/2011 về phát triển giao thông nông thôn; Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 20/4/2016 về xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020; Nghị quyết số 16/2014/NQ-HÐND ngày 11/12/2014 về phê chuẩn đề án xây dựng các khu đô thị tại thị trấn trung tâm các huyện… Ðây là các Nghị quyết rất quan trọng, là cơ sở để các cấp chính quyền tổ chức chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế – xã hội và nhiệm vụ xây dựng NTM.
Kinh tế nông nghiệp phát triển, chuyển dịch cơ cấu theo hướng tích cực; công nghiệp, thương mại dịch vụ, ngành nghề nông thôn phát triển nhanh, đa dạng: Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông, lâm, thủy hải sản giai đoạn 2010-2018 đạt bình quân 3,1%/năm. Tổng giá trị sản xuất nông, lâm, thủy hải sản năm 2018 đạt 19.212 tỷ đồng, tăng 3,8% so với năm 2017. Giá trị sản phẩm bình quân trên 1 ha đất trồng trọt và nuôi trồng thủy sản tăng từ 75,6 triệu đồng năm 2010 lên 129,5 triệu đồng năm 2015 và 145,2 triệu đồng năm 2018.
Kết cấu hạ tầng nông thôn được đầu tư, nâng cấp khá đồng bộ: Tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế – xã hội, cải thiện điều kiện sống và làm việc của người dân nông thôn. Nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước chỉ một phần (khoảng 26%), còn lại chủ yếu là huy động nguồn lực trong dân và xã hội hóa. Nhờ đó đến nay, đã có gần 20 nghìn công trình thủy lợi được cải tạo, nâng cấp; gần 1.000 km kênh mương được kiên cố hóa; hàng nghìn km đường giao thông nội đồng được đầu tư cải tạo, nâng cấp. Ðiều đáng nói nhất ở đây là, đến 31/12/2015, nợ xây dựng cơ bản trong xây dựng NTM các xã, thị trấn trên địa bàn toàn tỉnh là 340 tỷ đồng; đến 31/12/2017 là 233 tỷ đồng, nhưng đến 31/12/2018 các xã, thị trấn trên địa bàn toàn tỉnh hoàn toàn không còn nợ đọng, tiền xây dựng cơ bản cho xây dựng NTM.
Vai trò của người dân trong xây dựng NTM được phát huy, lấy dân làm chủ thể, dựa vào sức dân: Những kết quả nổi bật trong xây dựng NTM của tỉnh Nam Ðịnh 9 năm qua đều có sự đóng góp rất to lớn của người dân. Người dân tham gia xây dựng NTM chủ yếu qua 5 hình thức: (1) Tham gia ý kiến vào quy hoạch, đề án xây dựng NTM cấp xã; (2) Tham gia lựa chọn những công việc cần làm trước, làm sau vừa thiết thực với người dân vừa phù hợp với khả năng, điều kiện của địa phương; (3) Quyết định mức đóng góp trong xây dựng các công trình công cộng của thôn, xã; (4) Cử đại diện tham gia quản lý và giám sát các công trình xây dựng; (5) Tổ chức quản lý, vận hành, bảo dưỡng các công trình sau khi hoàn thành.
Diện mạo nông thôn khởi sắc rõ nét; đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao: Sự khởi sắc diện mạo nông thôn rõ nét nhất trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay. Tiến độ, số lượng các địa phương được công nhận đạt chuẩn NTM tăng mạnh, nhiều mục tiêu quan trọng về xây dựng NTM sớm hoàn thành ngay trong năm 2018. Nông thôn phát triển theo hướng hiện đại, sáng – xanh – sạch – đẹp, điều kiện sống và làm việc của người dân được nâng lên rõ rệt: Thu nhập bình quân đầu người ở nông thôn tăng từ 12,7 triệu đồng/người năm 2010 lên 35 triệu đồng/người năm 2015 và 45 triệu đồng/người năm 2018.
Công tác xây dựng Ðảng, xây dựng hệ thống chính trị được tăng cường; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở nông thôn được giữ vững: Nam Ðịnh đã gắn kết quả thực hiện chương trình xây dựng NTM với trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền ở các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị. Hệ thống chính trị các cấp được củng cố, kiện toàn và hoạt động ngày càng chất lượng, hiệu quả.
Quốc phòng, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững; an ninh nông thôn, an ninh tôn giáo, phòng chống tội phạm và các tệ nạn xã hội được bảo đảm; Phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc đạt kết quả tích cực, đảm bảo an toàn tuyệt đối các sự kiện chính trị quan trọng trên địa bàn tỉnh.
2. MỘT SỐ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG NTM Ở NAM ÐỊNH
Vừa qua, tỉnh Nam Ðịnh đã tiến hành tổng kết Chương trình xây dựng NTM. Qua tổng kết, đúc rút kinh nghiệm, tỉnh nhận ra rằng, có hai yếu tố được coi là then chốt nhất mang lại sự thành công trong quá trình xây dựng NTM ở Nam Ðịnh đó là: (1) Sự vào cuộc quyết liệt, sáng tạo của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở; (2) Làm thật tốt công tác định hướng, vận động quần chúng nhân dân đồng thuận tham gia xây dựng NTM, trên quan điểm: Xây dựng NTM chính là làm cho người dân và vì người dân nông thôn; Cộng đồng dân cư được xác định vừa là chủ thể, vừa là nguồn lực, cũng vừa là đối tượng được thụ hưởng khi xây dựng NTM theo phương châm Dân cần – dân biết – dân bàn – dân làm – dân giám sát – dân hưởng thụ.
Ở đây so với câu Dân biết – dân bàn – dân làm – dân kiểm tra; trong phương châm chỉ đạo, Nam Ðịnh bổ sung thêm cụm từ Dân cần, Dân hưởng thụ chính là sự tổng kết cả về mặt lý luận, lẫn thực tiễn ở Nam Ðịnh. Ðó là, khi các cấp ủy đảng, chính quyền nhận thấy: Tiến độ xây dựng NTM chỉ được đẩy nhanh, đẩy mạnh khi tư tưởng của người dân được đả thông đến mức họ nhận ra xây dựng NTM là vì họ, vì miền quê đáng sống của họ thì họ mới nhiệt tình hưởng ứng và hăng hái tham gia. Ðúng như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết trên báo Sự thật năm 1949 về Dân vận: Trước nhất là phải tìm mọi cách giải thích cho mỗi một người dân hiểu rõ ràng: Việc đó là lợi ích cho họ và nhiệm vụ của họ, họ phải hăng hái làm cho kỳ được. Mấu chốt thành công của Nam Ðịnh trong xây dựng NTM chính là điều đó. Và nhờ làm tốt phương châm đó mà Nam Ðịnh đã thực hiện thành công hàng loạt các công việc lớn, việc khó, việc phức tạp mang tính quyết định trong quá trình xây dựng NTM như:
(1) Công tác dồn điền, đổi thửa: Nam Ðịnh xác định dồn điền đổi thửa là công việc khó, phức tạp nhưng là một khâu quan trọng, mang tính quyết định. Do vậy ngay từ năm 2011, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Chỉ thị về dồn điền, đổi thửa để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo. Ðến hết năm 2015, đã có 2.976 trong số 2.986 thôn, đội hoàn thành việc dồn điền đổi thửa, đạt tỷ lệ 99,7%. Sau dồn điền, đổi thửa, hiệu quả to lớn được tạo ra: Các địa phương đã dồn gọn được quỹ đất công ích theo quy hoạch xây dựng NTM và hình thành được các cánh đồng mẫu lớn. Thông qua dồn điền, đổi thửa; các cấp ủy, chính quyền đã vận động các hộ gia đình, nhân dân tự nguyện hiến, góp hàng nghìn héc-ta đất nông nghiệp để chỉnh trang, nâng cấp hệ thống giao thông, thủy lợi nội đồng và các công trình phúc lợi.
(2) Công tác vận động nhân dân tự nguyện hiến đất, góp đất, tháo dỡ công trình, bàn giao mặt bằng để thi công các công trình kết cấu hạ tầng: Ðây là cách làm sáng tạo của Nam Ðịnh, dựa trên kinh nghiệm giải phóng mặt bằng (GPMB) của huyện Nghĩa Hưng đã vận động 100% các hộ dân tự nguyện hiến đất, góp đất, tháo dỡ công trình để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công; Sau đó tỉnh tổng kết và đặt tên là: Phương án GPMB theo cơ chế xây dựng NTM. Bài học này đã được Nam Ðịnh nhân rộng ra toàn tỉnh. Kết quả là, toàn bộ các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ và giao thông nông thôn đến nay đã cơ bản hoàn thành việc đầu tư cải tạo, nâng cấp; bộ mặt nông thôn đã đổi thay rõ rệt.
(3) Công tác xã hội hóa các nguồn lực cho xây dựng NTM: Xuất phát từ một tỉnh có nguồn thu ngân sách không lớn, nếu chỉ dựa vào ngân sách nhà nước sẽ không hoàn thành được mục tiêu xây dựng NTM. Ðây là bài toán khá nan giải khi mới bắt đầu thực hiện mục tiêu xây dựng NTM. Với cách thức vừa học, vừa làm, vừa đúc rút kinh nghiệm, vừa tổng kết thực tiễn, Nam Ðịnh đã sớm đề ra quan điểm: Xây dựng nông thôn mới trước hết phải xuất phát từ việc khai thác nội lực, từ chính cộng đồng dân cư, với phương châm Người dân là chủ thể xây dựng NTM; nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ, các xã, thị trấn, các thôn, đội và người dân nông thôn phải chủ động trong xây dựng NTM, không trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Tính đến tháng 7/2019, tổng các nguồn vốn huy động cho xây dựng NTM của tỉnh được hơn 22 nghìn tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chỉ chiếm 26,3%, còn lại là các nguồn vốn huy động từ doanh nghiệp, cộng đồng dân cư và các nguồn vốn hợp pháp khác.
(4) Xây dựng hệ môi trường sinh thái nông thôn: Xuất phát từ cách làm của huyện Hải Hậu đã xây dựng mô hình Nhà có số, phố có tên; đường có điện, có hoa; sông không rác; cán bộ chuyên cần; nhân dân đồng thuận, đến nay, Nam Ðịnh đã nhân rộng mô hình này thành phong trào rộng khắp trên địa bàn nông thôn: Hàng loạt các con đường đã được các cấp hội, đoàn thể và nhân dân trồng hoa ven đường. Hầu hết các tuyến đường giao thông nông thôn đã được nhân dân đóng góp đầu tư hệ thống đèn đường chiếu sáng; 100% các xã, thị trấn đã có các nhà đầu tư đã và đang xây dựng các nhà máy nước sạch; 100% các xã, thị trấn có lò đốt rác sinh hoạt. Các dòng sông và kênh mương thường xuyên được dọn dẹp rác thải nên đã dần lấy lại sự hiền hòa của các dòng chảy vùng nông thôn.
(5) Về tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân nông thôn: Cùng với việc vận động nhân dân hiến đất, góp đất xây dựng cơ sở hạ tầng, Nam Ðịnh cũng đã tạo được sự đồng thuận của nhân dân trong việc dành quỹ đất để xây dựng các khu đô thị trung tâm các thị trấn, thị tứ; phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và làng nghề nông thôn với mục tiêu: Tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người nông dân ngay trên mảnh đất quê hương mình, mà các cụ vẫn nói: Ly nông, bất ly hương. Kết quả là, từ khi xây dựng NTM đến nay đã đưa và phát triển được hơn 5.000 doanh nghiệp về địa bàn nông thôn. Chính vì vậy, đến nay số hộ có thu nhập ngoài nông nghiệp ở nông thôn chiếm hơn 80%; thu nhập bình quân đầu người ở nông thôn tăng 4 lần so với trước khi xây dựng NTM; khoảng cách thu nhập giữa thành thị và nông thôn giảm xuống chỉ còn 1,35 lần; tỷ lệ hộ nghèo còn dưới 2%.
Tỉnh Nam Ðịnh xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; làm nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế – xã hội bền vững, ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, bảo vệ môi trường sinh thái. Ðúng như lời phát biểu chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước tại Ðại hội đại biểu toàn quốc Hội Nông dân Việt Nam lần thứ VII, nhiệm kỳ 2018-2023: Phấn đấu thực hiện mục tiêu xây dựng một nền nông nghiệp thịnh vượng, nông dân giàu có, nông thôn văn minh, hiện đại.
Xây dựng NTM tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, liên tục của các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể; xây dựng NTM có điểm khởi đầu nhưng không có điểm kết thúc; các tiêu chí NTM phải không ngừng được củng cố, nâng cao về chất và đảm bảo tính bền vững. Thời gian tới, tỉnh Nam Ðịnh tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Ðề án xây dựng thí điểm mô hình NTM kiểu mẫu Sáng – Xanh – Sạch – Ðẹp để phát triển bền vững ở huyện Hải Hậu; Thực hiện các nội dung Bộ tiêu chí xã NTM nâng cao và xây dựng NTM kiểu mẫu, góp phần xây dựng tỉnh Nam Ðịnh ngày càng giàu đẹp, văn minh; nông thôn Nam Ðịnh là những miền quê đáng sống, yên bình.
