BVR&MT – Trước thềm cuộc họp Hội đồng lần thứ 24 của Uỷ hội sông Mê Kông, Liên minh Lưu vực sông Mê Kông (StM) đã đưa ra một Bản tuyên bố bày tỏ mối quan ngại sâu sắc đối với việc phát triển các dự án thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông.
Các đập trên sông Mê Kông hủy hoại sự phát triển bền vững
Theo StM, nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng hàng loạt các dự án đập thủy điện quy mô lớn hiện đang được đề xuất và xây dựng trên dòng chính sông Mê Công đang đe doạ nghề cá của khu vực, tác động đến nguồn cung thực phẩm của hàng triệu người.
Nếu được xây dựng, những con đập này sẽ ngăn chặn luồng di cư chính, vốn cực kỳ thiết yếu trong vòng đời của khoảng 70% lượng cá đánh bắt thương mại trên sông Mê Kông. Điều này có thể dẫn đến tổng thiệt hại thủy sản ước tính từ 26 đến 42%, đặt hàng triệu người dân hạ lưu vực sông Mê Kông vào nguy cơ mất sinh kế và an ninh lương thực.
Trong khi đó, ngoài việc cung cấp tới 80% nhu cầu protein động vật của khu vực, sông Mê Kông còn cung cấp nguồn nước sinh hoạt và duy trì năng suất nông nghiệp cho cả lưu vực, hỗ trợ tưới tiêu đồng ruộng. Việc phát triển các đập có nguy cơ tác động sâu sắc đến tình trạng đói nghèo, dinh dưỡng cho bữa ăn và an ninh lương thực của khu vực Mê Kông.
Quá trình tham vấn và ra quyết định còn thiếu sót
Theo StM, cho đến nay MRC đã thất bại trong sứ mệnh của mình nhằm đảm bảo sự phát triển sông Mê Công theo hướng cùng có lợi và giảm thiểu tác động có hại đến người dân cũng như môi trường.
Việc lập kế hoạch và ra quyết định phát triển các dự án thủy điện trên dòng chính hạ lưu sông Mê Công hiện nay đang được thực hiện trên cơ sở từng dự án, thiếu các dữ liệu nền phù hợp, thiếu các đánh giá tác động xuyên biên giới cũng như tác động tích lũy của các dự án đang được xây dựng. Ngoài ra, việc không có kế hoạch toàn diện để giám sát dài hạn các tác động của dự án và tác động toàn lưu vực cũng là một vấn đề.
Ngoài ra, quá trình tham vấn trước hiện nay còn yếu kém về phân tích khoa học và chưa quan tâm đúng mức đến những mối quan ngại chính đáng của người dân địa phương, những người chịu thiệt hại nhiều nhất khi nguồn tài nguyên của con sông bị hủy hoại.
Tất cả vấn đề này đã tồn tại suốt từ quá trình quy trình lập kế hoạch, phê duyệt và tham vấn trước của dự án Xayaburi, Don Sahong và Pak Beng. MRC cần cải cách các thủ tục để các quy trình được cải thiện và mở rộng cơ hội cho các bên liên quan và công chúng tham gia trong quá trình ra quyết định, đặc biệt với những người dân sống ven sông.
Có sẵn các giải pháp thay thế cho thủy điện Mê Kông
Trên thực tế, 11 dự án dòng chính chỉ cung cấp khoảng 8% dự báo nhu cầu điện hạ lưu sông Mê Công. Nếu các dự án này không được triển khai, rủi ro đối với an ninh điện ở các nước hạ lưu sông Mê Công cũng là vô cùng nhỏ. Trong khi đó nhu cầu điện dự báo có thể được cung cấp bởi các nguồn năng lượng thay thế như năng lượng mặt trời, sinh khối và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.
Các giải pháp thay thế hiện có thể đáp ứng nhu cầu này một cách có trách nhiệm và bền vững hơn. Trong những năm tới, các dự án thủy điện mới của GMS sẽ phải cạnh tranh với các lựa chọn rẻ hơn, kể cả giá khí đốt tự nhiên cũng như các công nghệ năng lượng mặt trời và gió ngày càng có giá cả phải chăng và hiệu quả.
StM cho rằng, cuộc họp của Hội đồng MRC lần này là cơ hội để MRC và chính phủ các nước hạ lưu sông Mê Kông thể hiện định hướng và tầm nhìn cho một tương lai bền vững và ưu tiên bảo tồn các nguồn lợi thủy sản phong phú của khu vực và các nguồn tài nguyên khác của sông.
Cuối cùng, StM đề nghị Chính phủ các nước hạ lưu sông Mê Kông cam kết tạm dừng các dự án thủy điện quy mô lớn nhằm đảm bảo sự tăng trưởng bền vững mà không làm mất đi lợi ích mà một con sông trù phú có thể mang lại.
Bạch Dương
